Dışarıdan verilen estrogeninin sıçan testis morfolojisi üzerine etkisi

Abstract

- 28 - ÖZET Bu çalışma dışardan verilen estrogenin (dietil stilbestrol dip ropicmat) ' in sıçan testisleri üzerine olan etkisinin morfolojik yönden incelenmesi amacıyla planlandı. Bu amaçla 40 inbred Wis tar türü albi no sıçan, biri kontrol olmak üzere 8 deneyli gruba ayrılarak deney gerçekleştirildi. Denekler 150-230 gr ağırlığındaki 4-6 aylık sıçanlar arasından seçildi. 31 gün boyunca injeksiyona tabii tutulan sıçanların testisleri alınarak ışık mikroskopu incelemeleri için Bouin'de tespit edilip hazır lanan parafin kesitleri Haematoksilen-Eosin (H.E.) boyası ile boyandı ve FAS reaksiyonuna tutuldu. Elektron mikroskop için de rutin işlemler den sonra uranil asetat ve kursun sitrat kontrast lamaları yapılarak incelemeye alındı. Bulgular 1. Kontrol Grubu: Tubulus s emini f erus contortus kesitlerinde spermatogenez ve spermiohistogenez mevcut olup bütün evreleri ile iz lenmektedir. Sertoli hücrelerinin apikallerinde gelişmiş spermatozoon- lar çok sayıda gözlenmiştir, üçgen şekline yakın veya köşeli nukleusla- rıyla Sertoli hücrelerine ve bunun yanında Ap, Ad ve B tipi spermato gonium' lar a bazal laminaya yakın olarak rastlanmakta idi. Germinal epitel ile interstisyel bağ dokusunu birbirinden ayıran lamina propria'nın hücreli ve hücresiz tabakaları ile hücreli orta tabakadaki myoid hücreler seçilmekte idi. tnterstisyel bağ doku eleman ları arasında gruplar halinde Leydig hücreleri özgün yapıları ile göz lendi. 2-0.05 ml Estrogen tnjeksiyonlu Grup: Tubulus seminif erus larda germinal epitelde spermatogenez serine ait hücrelerden spermatozoon' lar ve kuyruk duşumu fazındaki spermatid' ler bulunmamakla beraber diğer hüc relerin tümü mevcuttur. Tubulus lümeninde genişleme görülmekte olup, tubulus epitelinde bozulmalar, Sertoli hücreleri arasındaki kompartman larda genişlemeler ilk anda dikkati çekmekte idi. Lamina propria 'da az bir kalınlaşma ile birlikte bazal lamina 'da ondulasyon oluşmuştur.- 29 - tnterstisyel bağ dokusunda dağılmalar, Leydig hücrelerinde erken atrofi tespit edilmiştir. 3- 0.10 ml Estrogen injeksiyonlu Grup: Tubulus seminiferus'larda germinal epitelde spermatozoon ve kuyruk oluşumu fazındaki sperma tid 'ler dışındaki hücrelere rastlanılmıştır. Ancak, spermatid' lerin başlık fazında olanlarda da önceki gruba göre bir azalma belirgindir. Lamina propria (peritubuler doku)' da fibrosis ile interstisyel dokuda Leydig hücrelerinde atrofi mevcuttu. 4- 0.15 ml Estrogen İnjeksiyonlu Grup: Tubulus seminiferus'larda germinal epitelde dağılmalar gözlenmiş olup bazı tubuluslarda başlık fazındaki spermatid 'lere de rastlanmaktadır. Mitoz bölünme geçiren spermatogonium lar ın sayılarının fazla olması mitozda zorlanmayı, meiosis'in birinci safhasındaki spermatocyt-I lerin hipertrofik olması da meiosis'te zorlanmayı göstermekte idi. Lamina propria 'da kalınlaşma, interstisyel dokuda Leydig hücrelerinde atrofi mevcuttu. 5- 0.20 ml Estrogen İnjeksiyonlu Grup: Bu grupta da tubulus seminiferus'lardaki atrofiye paralel olarak germinal epitelde dağılma lar oluşmuştur. Tubulusların yarısından çoğunda başlık fazındaki sper matid 'lere ve spermatocyt-Il'lere rastlanmazken bazılarında bu hücrele rin bulunması dikkati çekti. Lamina propria'da fibrozis ile birlikte kalınlaşma ve ondulasyonlar ve interstisyel dokudaki Leydig hücrelerin de sayıca azalma ile atrofi gözlendi. 6- 0.25 ml Estrogen İnjeksiyonlu Grup: Tubulus seminiferus'larda atrofiye bağlı olarak bozulmalar görülmekte olup, lümen iyice genişle miş, tubulus hücreleri daha ziyade bazalde yoğunlaşmış durumdadır. Ço ğu tubulusta germinal hücrelerde mitoz ve meiosis bölünmelerinde zor lanmalar izlenmektedir. Bu arada spermatid 'lere rastlanmazken bazı tubuluslarda tek tek başlık fazındaki spermatid 'lerin bulunuşu dikkati çekmiştir. Lamina propria'da PAS pozitif materyalin yığılması ile ka lınlaşma ve aşırı kıvrılmalar görülmekte; intertubuler bağ dokusundaki ödemde artış ile Leydig hücre 1 erindeki atrofide de artış tesbit edil miştir.- 30 - 7- 0.30 ml Estrogen tnjeksiyonlu Grup: Tubulus seminif erus ' larda atrofi artmış ve tubulus epitelinde dağinıklık görülmüştür. Spermato- genez serisi hücrelerinden spermatocyt-II'ler ve başlık fazındaki spermatid' lerei tüm tubulus kesitleri tarandıktan sonra, bazı tubuluslar- da çok ender olarak rastlanılmıştır. Mitoz ve meiosis geçiren hücreler de zorlanma ile spermatocyt-I'lerde hipertrofi mevcuttur. Lamina prop ria 'da kalınlaşma ve ondulasyon artışı ile interstisyel dokuda da dağınıklıklara paralel olarak Leydig hücrelerinde sayıca azalma ve atrofi tespit edilmiştir. 8- 0.35 ml Estrogen tnjeksiyonlu Grup: Tubulus seminiferus'ların daralması ve dağılması ile birlikte tubulus epitelinde çözülmeler göze çarpmaktadır. Bu grupta da tubulus larda çok nadiren de olsa tek tek anormal spermatocyt-II ' ler ile başlık fazındaki spermatid 'lerin bulun duğu gözlenmiştir. Nitekim, tubuluslarda meiosis geçirmekte olan hi- pertrofik spermatocyt-I ' lere rastlanması bu hususu açıklar nitelikte dir. Lamina propria'nın (peritubuler dokunun) bazal lamina tabakasında kalınlaşma ve aşırı kıvrılmalar ile interstisyel bağ dokusundaki ödem önceki gruplara göre daha fazla ilerlemiştir. Leydig hücrelerindeki gerek sayıca azalma, gerek atrofi en çok bu grupta dikkati çekmiştir. Sonuç olarak, bu çalışmada, dışardan verilen estrogenin (dietil stilbestrol dipropionat) 'm spermiohistogenez'de spermatozoon ve kuy ruk oluşumu fazındaki spermatid 'leri tamamiyle engellendiği, lamina propria'da fibrosis ve kalınlaşmalar ile bazal lamina'da aşırı kıvrıl maların oluşmasını; interstisyel dokuda ödem ve Leydig hücrelerinde ciddi atrofiye neden olduğu morfolojik olarak kanıtlanmıştır.