Düşük ve yüksek dozlarda asetilsalisilik asit uygulamasının, sıçanlarda eritrosit membranındaki Na+K+ATPaz aktivitesine akut ve kronik etkileri

Abstract

- 43 ÖZET Son 20 yıl içinde, aterosklerozun patogenezinde trom- bositlerin önemini ortaya koyan çalışmalardan sonra, trombo- embolik komplikasyonların önlenmesi ve tedavisinde asetilsa- İisilik asid (ASA) ve benzeri ilaçlar yaygın olarak uygulama alanına girmiştir. ASA ve benzeri AİÎ'ların eritrosit membra- nından geçerek, membranda depolandığı ve membran proteinleri ile etkileşmek yolu ile membranı stabilize ettiği bilinmekte dir. Ancak ASA'nm membran stabilizasyonu ile ilişkileri yal nızca eritrosit membranınm lizisine dayalı fiziksel çalışma lar ünde sınırlı olup, membran bütünlüğünün ve hücre içi iyonik asimetrinin korunmasından sorumlu ATPaz aktiviteleri ile ilişkileri konusunda bir çalışma bulunmamaktadır. Bu ne denle, geleneksel beslenme koşulundaki sıçanlarda, düşük ve yüksek doz ASA'nm akut ve kronik olarak eritrosit membranı- na etkilerini Na-K -ATPaz aktivitesini ölçmek yolu ile sapta mak istedik. Bu amaçla 38 adet Wistar türü inbred erkek albino sı çanlar kullanıldı. Bunların 13'ü kontrol, 25'i deney grubu olarak ayrıldı. Deney grubu sıçanların bir kısmına hergün ga- vaj yoluyla 25 mg/kg ASA, diğer bir kısmına da 200 mg/kg ASA 1.5 mi distile su içinde verildi. Kontrol grubuna hergün yalnız 1.5 mi su verildi. ASA'nm akut etkilerinin incelenmesi uygu lamanın 4. gününde kuyruk venalarmdan alınan, kronik etki lerinin incelenmesi ise uygulamanın 30. gününde dekapitasyon-- 44 - la alınan heparinli kanlarda yapxldx. Plazma ve eritrositler de Na, K konsantrasyonları, plazmada salisilat düzey- + + leri ve eritrosit membranlarmda Na -K -ATPaz aktiviteleri ölçüldü. Akut ve kronik olarak gerek yüksek gerekse düşük doz larda ASA uygulaması sonucunda plazma Na *u kontrollere göre anlamlı ölçüde artmış, plazma K 'u ise akut dönemde kontrol lerden daha düşük, kronik dönemde kontrol düzeyinde bulunmuş tur. Plazma Na 'u artışının, ASA'nm PG sentezini inhibe et mesi yoluyla indirekt olarak anti-natriüretik etkisi sonucu, K azalmasının da plazma volümündeki artışa bağlı sekonder bir etki olabileceği düşünülmüştür. Gerek düşük gerekse yüksek dozlarda ASA uygulamasının akut ve kronik olarak intrasellüler Na ve K konsantrasyon larında anlamlı bir değişiklik oluşturmadığı gibi, bu iyonla rın hücredeki asimetrisinin düzenlenmesinden sorumlu eritro sit membranı Na-K -ATPaz aktivitesinde de kontrollere göre anlamlı bir değişiklik oluşturmadığı saptanmıştır. Bu bulguların sonucunda düşük ve toksik olmayan yüksek doz ASA'nm eritrosit membranı Na -K -ATPaz aktivitesi ve do layısıyla hücre içi iyon dengesinde bir değişiklik oluşturmama sı nedeniyle, eritrosit bütünlüğünün ve membran transportunun korunması açısından gerek akut gerekse kronik olarak olumsuz bir etkisi olmadığı kanısına varılmıştır.