Subay ve üstsubayların amir üçüncü taraf rolleri ile amirle etkileşimlerine ilişkin algıları ve astların iş doyumu

Abstract

ÖZET iş doyumu, genel olarak çalışanların işlerine yönelik olumlu tutumları olarak tanımlanmaktadır. İş doyumu çok boyutlu bir kavram olup, dinamik bir olgudur. Çalışanların iş doyum seviyeleri, bireysel, sosyal, örgütsel ve çevresel pek çok değişken tarafından etkilenebilmektedir. Yani çalışanların işlerinden doyum elde etmelerinde, bir işin çok farklı unsurları etkili olabilmektedir. Bu çalışmada, bu unsurlardan çalışanın ilk amiriyle olan ilişkisinin rolü ele alınmıştır. Bu araştırmanın amacı, subayların işlerinden doyum elde etmeleriyle, ilk amirleri ile olan ilişkilerinin ve yine birinci sicil amirlerinin maiyeti arasında meydana gelen çatışmaların çözüm sürecine üçüncü taraf olarak katıldıklarında sergilemiş oldukları üçüncü taraf rollerinin ilişkili olup olmadığını incelemektir. Bu amaç kapsamında subayların birinci sicil amirleriyle olan etkileşimleri duygu, sadakat, katkı ve profesyonel saygı olmak üzere dört boyut; ilk amirlerin çatışma çözümleme sürecinde üçüncü taraf olarak uygulayabilecekleri roller de arabulucu, yeniden yapılandıncı, eğitici, prosedür uygulayıcı, özendirici, görüş bildirici ve otoriter olmak üzere yedi boyut şeklinde ele alınmıştır. Araştırmanın örneklemini, Ankara garnizonunda konuşlu Kara Kuvvetleri Komutanlığına bağlı birliklerde görev yapan 372 subay oluşturmuştur. Veri toplama yöntemi olarak üç bölümden oluşan bir anket kullanılmıştır. Anketin birinci bölümünde, amir-maiyet etkileşimini ölçmek için Erdoğan, Kramier ve Liden'in (2002) çalışmalarında Türkçesi kullanılan on iki maddeli Çok Boyutlu Lider-Üye Etkileşim Ölçeği kullanılmıştır. İkinci bölümde, subayların iş doyum seviyelerini belirlemek için Minnesota Doyum Ölçeği kısa versiyonunun maddeleri yer almıştır. Amir üçüncü taraf rollerini belirlemek için Kozan ve Ergin'in (1999) çalışmalarında kullanılan 34 madde anketin üçüncü bölümünü oluşturmuştur. Veri değerlendirme yöntemi olarak da Basit Korelasyon Analizi, Çoklu Regresyon Analizi, Tek Yönlü Varyans Analizi, t Testi ve SetlerArası Korelasyon Analizi kullanılmıştır. Tüm analizler, SPSS 11.0 programında uygulanmıştır. Yapılan analizler neticesinde, birinci hipotez kapsamında subayların birinci sicil amirleriyle etkileşimlerinin ele alındığı dört boyutun (duygu, sadakat, katkı ve profesyonel saygı), subayların iş doyumlarıyla pozitif ilişkili olduğu bulunmuştur. Profesyonel saygı boyutunun diğer boyutlara nazaran iş doyumuyia daha fazla ilişkili olduğu görülmüştür. Böylelikle araştırmanın birinci hipotezi desteklenmiştir. İkinci ve üçüncü hipotezlerin sınanması sonucunda, amirlerin maiyeti arasında vuku bulan çatışmaların çözümünde uyguladıkları üçüncü taraf rollerinden arabulucu, prosedür uygulayıcı, yeniden yapılandırıcı, eğitici ve görüş bildirici rollerinin subayların iş doyumlarıyla pozitif ilişkili oldukları; özendirici rolünün negatif ilişkili olduğu bulunmuştur. Otoriter rolünün ise iş doyumuyia ilişkili olmadığı tespit edilmiştir. Bu bulgular neticesinde ikinci hipotez desteklenirken; üçüncü hipotez desteklenmemiştir.

ABSTRACT Job satisfaction is generally defined as an employee's level of positive attitude toward his/her job or job situation. It is a multidimensional and dynamic concept. The level of job satisfaction is affected by a wide range of variables relating to individual, social, organizational and environmental factors. In the present research, the role of relationship with immediate supervisor, which is one of the determinants of job satisfaction, was studied. The purpose of the current research was to examine, if the relationship between the officers and their immediate supervisors, and supervisors' third party roles in managing conflicts between their subordinates were related to officers' job satisfaction. For this purpose, officers' relationships with their immediate supervisors was examined on four dimensions namely affect, loyalty, contribution and professional respect. Supervisors' third party roles were studied on seven dimensions. These dimensions are mediational, restructuring, educational, procedural marshal, motivational, giving opinion and autocratic intervention. The sample of the research was composed of 372 officers that work at detachment, headquarter and institution type units in army that encampment in Ankara. Data were collected by a three-part questionnaire. In the first part, officer-immediate supervisor relationships were assessed from the twelve- item LMX-MDM scale taken from Erdoğan, Kraimer and Liden (2002). The second part of the questionnaire included the short version of the Minnesota Satisfaction Questionnaire to assess officers' level of job satisfaction. And to measure supervisors' third party roles, a set of 34 questions taken from Kozan and Ergin (1999), were used in the third part of the questionnaire. Data were analyzed by Bivariate Correlation, One-Way ANOVA, t Test, Canonical Correlation and Multivariate Linear Regression Analysis. All analyses were conducted with SPSS Version 1 1.0. The results revealed that all the dimensions of officer-immediate supervisor relationships were positively correlated to the officers' job insatisfaction. Professional respect had a higher correlation with job satisfaction then the other three relationship dimensions. So the first hypothesis was supported. Based on the second and third hypotheses' analysis, it indicated that mediational, restructuring, procedural marshal, educational and giving opinion styles were positively; motivational style was negatively correlated to officers' job satisfaction. There was no significant relation between autocratic intervention and job satisfaction. As a result of the findings, second hypothesis was supported, but third hypothesis was not supported. IV