Örgütsel stres, A tipi kişilik ve stresle başa çıkma: Jandarma Genel Komutanlığında bir uygulama

Abstract

Bu çalışmada iş yerinde strese yol açan faktörler ve stres belirtileri, A Tipi kişilik, öfke ve stresle başa çıkma davranışları ile ilişkileri açısından ele alınmıştır. Ayrıca bu bahsedilen konuların baza kurumsal ve bireysel demografik değişkenlerle ilişkileri de incelenmiştir. Araştırmanın literatür taraması kısmında stres, iş stresi, stres - kişilik ilişkisi ve stresle başa çıkma kavramları anlatılmıştır. Uygulama kısmında ise 471 kişiden toplanan verilerlere yapılan analizler literatürle bağlantılı olarak tartışılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre, A Tipi kişilik ve öfke hem iş stresi algılamasında hem de stres belirtilerinin ortaya çıkmasında önemli bir rol oynamıştır. İş stresi algılamasını yordayan en önemli değişkenler `saldırgan öfke davranışları` ve A Tipi davranışlardan `işe verilen önem` olmuştur. `Saldırgan davranışlar` ve `işe verilen önem`, stres belirtilerini yordamada önemli katkısı bulunan değişkenlerdir. A Tipi kişiler ve öfkesi yüksek olan kişiler, B Tipi kişilere ve öfkesi düşük olanlara göre daha fazla stres algılamakta ve daha fâzla stres belirtisi ifâde etmektedir. Eğer kişi aynı anda hem A Tipi kişiliğe sahip hem de öfkesi yüksekse yaşanan stres en yüksek sevryeye çıkmaktadır. İş stresiyle stres belirtileri arasında r=.18 ile.34 (pO.001) arasında değişen düzeyde bir ilişki bulunmuştur. Bu ilişkinin ortaya çıkmasında da A Tipi kişilik ve öfkenin çok önemli bir rolü bulunmaktadır. Kişi eğer B Tipi kişiliğe sahipse veya öfkesi düşükse stres faktörleri ile stres belirtileri arasında anlamlı bir ilişki ortaya çıkmamakta, ancak A Tipi kişiliğe sahip veya öfkesi yüksekse ilişkinin gücü artmaktadır. Stres belirtilerini yordamada katkısı olan tek iş stresi faktörü `görev sorumluluğu` olarak bulunmuştur. Stres yaşamında, stresle başa çıkma tarzlarının da önemli bir rolü bulunduğu ortaya çıkmıştır. Stresle başa çıkamayanların algıladığı ve yaşadığı stres, stresle başa çıkabilenlere göre daha yüksektir. Etkisiz başa çıkma yöntemleri ile algılanan stres arasında pozitif yönlü ilişkiler bulunmuşken, etkili başa çıkma yöntemleri ile algılanan stres arasında ilişki bulunamamıştır. Ancak, etkili başa çıkma ile stres nbelirtileri arasında negatif etkisiz başa çıkma yöntemleri ile stres belirtileri arasında pozitif yönlü ilişkiler bulunmuştur. Algılanan stres açısından subay, astsubay ve uzman çavuşlar arasında anlamlı bir farklılık bulunamamıştır. Stres belirtileri açısından ise uzman çavuşlar en stresli grup çıkmıştır. Uzman çavuşların öfkelerinin ve etkisiz başa çıkma yöntemlerinin de yüksek olması onların stres belirtilerinin daha yüksek çıkmasının bir sebebi olabilir. Tecrübe ile algılanan stres arasındaki ilişki, tecrübenin seviyesine göre değişmektedir.Orta seviyede tecrübeli kişiler, düşük tecrübelilerden daha iazla stres algılamaktayken tecrübe en üst düzeye çıktığında stres azalmaktadır.Ancak tecrübesi en üst düzeyde olanların algıladığı stres, düşük tecrübelilerin algıladığı kadar düşük değildir. Diğer demografik değişkenler, algılanan stres ile genellikle ilişkili bulunamamıştır. Stres belirtileri açısından ise eğitim seviyesi ile anlamlı bir ilişkiye rastlanmıştır. Eğitim seviyesi yüksek olanların stres belirtisi eğitim seviyesi düşük olanlardan daha düşük çıkmıştır. Ulaşılan bu sonuçlar, literatürle bağlantılı olarak tartışılmış ve stresin yönetilmesiyle ilgili bazı çözüm yollan önerilmiştir. Anahtar Kelimeler: Stres, îş Stresi, örgütsel Stres, Stres ve Kişilik, A Tipi Davranışlar, Ö&e, Stresle Başa Çıkma, Kısa Semptom Envanteri, Askeri Stres, Jandarma in

In this study, work place stressors and stress symptoms were examined with respect to the relationships between these variables and Type A behavior, anger and ways of coping. The relationships between these subjects and some institutional and personal demographic variables were also investigated. In the literature review section, we mentioned about stress, work stress, stres prone personality and coping with stress. In the application section, results of a questionnaire which was conducted on 471 Gendarmary personnel, were discussed in the light of relevant literature. According to the results, we found that Type A personality and anger play important roles on perceived stress and stress symptoms. People who are Type A personality and high in anger, perceive more stress at work and explain more stress symptoms than who are Type B personality and low in anger. If a person is Type A and high in anger at the same time, he perceives and lives the highest amount of stress. We found some correlations between work stressors and stress symptoms ( value of `r` changed between.18 and.34). In the emerging of such correlations, TABP and anger played important roles again. For personnel who were Type B and low in anger there was no relationship between work stressors and stress symptoms, but for the ones who are Type A or high in anger as the perceived job stress increased, the stress symtoms also increased. `Mission responsibility` was found as the only work stress factor that predicted the stress symptoms scores. We also found that ways of coping had a great deal of importance in stress experience. People who couldn't have coped with stress, perceived and experienced more stress than people who could have coped with it. Positive correlations were found between perceived stress and ineffective coping style but there were no relationships between effective coping styles and perceived job stress. On the other hand, effective coping styles had negative correlations and ineffective coping styles had positive correlations with stress symptoms. IVThere were no significant differences on perceived job stress among officers, NCOs and special sergeants. But special sergents was the group who received the highest stress symptoms scores. Since special sergeants also received highest scores on anger and ineffective coping methods, we think that anger and ineffective coping methods may be accepted as the reasons for high levels of stress symptoms. Relationships between job experience and perceived job stress had changed according to the experience levels. Mid-experienced personnel perceived more stress than low experienced ones. And the most experienced personennel, perceived less stress than nrid-experienced personnel. But the stress scores of the most experienced people was not as low as the scores of low experienced people. The other demographic variables had no relationship with perceived job stress. In the case of stress symptoms, educational level had an importance. Personnel whose educational level was higher, had less stress symptoms. These results were discussed in the light of the relevant literature and some suggestions were made about stress management Key Words: Stress, job stress, organizational stress, stress and personality, Type A Behavior Pattern, anger, coping with stress, Brief Symptom Inventory, military stress, gendarmary