Tedarik zinciri yönetiminde karar sürecine yönelik metodolojik bir yaklaşım: Savunma sanayi tedarik sisteminde oyun teorisi uygulaması

Abstract

Faaliyet alanı ne olursa olsun firmalar, küreselleşmenin etkisiyle gerek ulusal gerekse uluslararası pazarda sürekli rekabet halindedir. Tedarikçi firmalar pazar payını artırmak ve diğer firmalarla rekabet edebilmek için karar verme süreçlerini kusursuz yönetmek zorundadır. Ürüne ulaşmanın kolay olduğu günümüz koşullarında, firmaların hedef önceliklerinin ne olduğu ve bu hedefleri gerçekleştirebilmek adına ne gibi kararlar alıp hangi stratejileri uygulayacaklarını bilimsel yöntemlerle tespit etmeleri kendi yararlarına olacaktır.Bu çalışmada, tedarik sürecinde aktif rol alan aktörlerin hedeflerinin neler olabileceği ve bu hedeflerini gerçekleştirebilmek için hangi stratejilerini uygulayabileceği tartışılmıştır. Bu sürece yönelik bir analitik karar süreci metodolojisi önerilmiş ve önerilen metodolojinin savunma sanayi tedarik sistemine yönelik örnek bir uygulaması incelenmiştir. Bu kapsamda, savunma sanayiinde faaliyet gösteren bir tedarikçi firmanın bakış açısı ile, öncelikli hedefler ve bu hedeflerin gerçekleştirilebilmesi için stratejiler belirlenmiş ve oyun teorisi ile söz konusu stratejiler hedefler doğrultusunda değerlendirilmiştir. Karar verme işlemi belirsizlik ortamında yapıldığından ve insan beyninin karar verirken kesin yargılar yerine belirsiz ifadeler kullanmaya yatkın olduğu düşüncesi ile çalışmada bulanık mantık, çok kriterli karar verme ve oyun teorisi uygulamalarına yer verilmiştir. Konusunda uzman bir grup ile bir araya gelinmiş, ilk olarak literatür taraması sonucu ortaya konan hedef ve stratejilerin araştırma kapsamında olup olmadığı değerlendirilmiştir. Karar vericilerin firmanın hedef ve stratejilerini değerlendirirken kullanacakları dilsel değişkenler ve bunlara karşılık gelen değerleri belirlemeye müteakip firmanın hedef öncelikleri (ağırlıkları) `Bulanık AHP` yöntemi ile ortaya konmuştur. Firmanın hedeflerini gerçekleştirebilmesi için uygulaması gereken stratejiler oyun teorisi modeliyle karşılıklı olarak değerlendirilmiştir. Oyun teorisi kapsamında yapılan bu değerlendirmeler yamuk bulanık sayılarla yapılmış, yamuk bulanık sayılar ?Centroid? (ağırlık merkezi) yöntemi ile durulaştırıldıktan sonra elde edilen kesin (net) değerlerle her bir hedef için ayrı ayrı kazanç matrisleri oluşturulmuştur. Ayrıca ?Bulanık AHP? yöntemiyle bulunan hedef ağırlıklarının yardımıyla firmanın bütün hedefleri için ortak bir kazanç matrisi oluşturulmuştur. Kazanç matrislerindeki verilerle doğrusal programlama kullanılarak her bir hedef için model kurulmuş, Lindo programında söz konusu modeller çözülerek her bir hedef için denge noktası ve optimal stratejiler bulunmuştur. Aynı işlem firmanın bütün hedeflerini kapsayacak şekilde de yapılarak uygulamanın sonunda bulgu ve yorumlara yer verilmiştir. Çalışmanın son bölümünde gelecek araştırma ve uygulamalar için öneriler sunulmuştur.

Firms, no matter which industry they belong to, are in constant competition both in local and international markets through the effect of globalization. Decision making process must be managed perfectly by suppliers in order to increase their market share and compete with other firms. It is beneficial for firms to determine which goals are primary and which strategies should be implemented to achieve these goals under current conditions which attaining product is simple.In this study, strategies which can be implemented to achieve the objectives of actors playing active roles in the acqusition process and the objectives of that actors have been discussed. An analytical decision methodology for this process has been proposed and an application of this methodology in defense industry acqusition system has been examined. In this context, with the perspective of a supplier firm in defense industry, the primary goals and strategies for achieving of these goals have been defined and these strategies have been evaluated in accordance with the firms? goals through game theory.Now that decision making process takes place in uncertainty and human brain is inclined to use vague expressions instead of exact phrases, in this study, fuzzy logic, multi-criteria decision making and game theory applications have been used. First, a group of specialists were gathered to assess whether objectives and strategies revealed through literature review are in the scope of this study. After defining linguistic variables and value sets which will be used by decision makers when evaluating objectives and strategies, weights of firms? objectives have been set forth through `Fuzzy AHP?. Strategies of firms implemented to achieve its goals have been evaluated reciprocally by ?Game Theory? model. These assessments in view of game theory have been made using ?Trapezoidal Fuzzy Numbers? and after defuzzification of those numbers by ?Centroid? method, payoff matrices have been set for each of the firms? objectives. Besides with the help of objective weights found by FAHP, a joint payoff matrice for all goals has been set. Models have been set for each of the firms? objectives by using linear programming with data from pay-off matrices, besides equilibrium point and optimal strategies for each objective have been revealed by solving models in ?Lindo programme?. After doing same process for joint objective, findings and comments about results have been mentioned.At the last part of study, suggestions have been made for future researches and applications.