Askeri zekâya doğru: Kavramlaştırma ve askeri ortamda başarı için bir ölçek geliştirme denemesi

Abstract

Zekâ tanımlaması oldukça güç bir kavramdır zira yapılacak tanımlama hangi bilim dalında konunun ele alındığı ve hangi yaklaşımla tanımlama yapılacağına göre değişmektedir. Zekâyı ölçmek ise zekânın karmaşık yapısından dolayı daha güç bir işlemdir. Uzun yıllar büyük bir ilgi ile çeşitli alanlarda kullanılan IQ testleri özellikle bu testlerden yüksek skor alan herkesin yaşamda başarılı olamadığının gözlemlenmesi ile yeterliliği sorgulanan bir kavram olmaya başlamıştır. Zekânın sadece bilişsel yeteneklerle açıklanamayacağı, başka faktörlerin de bu hususta önemli olduğu yönündeki varsayım, zekânın açıklanması için başka faktörlerin araştırılmasında önemli etken olmuştur. Bu çalışmalar neticesinde ortaya çıkan pek çok yeni zekâ türünden (duyusal zekâ, sosyal zekâ, kültürel zekâ, ekolojik zekâ, müzikal zekâ vb.) bahsetmek mümkündür. Yukarıda ifade edilen zekâ türlerinden birisinin de askerî zekâ olabileceği düşüncesinden yola çıkarak tasarlanan bu çalışmada, Türk Kara Kuvvetlerinde görev yapan personelin bu ortamda başarılı olabilmek için hangi özelliklere sahip olmaları gerektiği sorusunun cevabı aranmıştır. Bu sebeple araştırmada önce askerî zekâ olarak ifade ettiğimiz bu zekâ türü ve bunu oluşturan özellikler keşfedilmeye çalışılmıştır. Daha sonra askerî ortamda başarı için gerekli olarak belirlenen özelliklerin ölçümlenebilmesi maksadıyla bir ölçek geliştirilmeye gayret edilmiştir. Ölçek geliştirme çalışması madde havuzunun oluşturulması, ölçeğin yapılandırılması ve ölçeğin değerlendirilmesi aşamalarından oluşturulmuştur. Yazın taramasını müteakip hâlen görevde olan 47 ve görevden ayrılmış 13 personel ile mülakat yapılarak madde havuzu oluşturulmuştur. İçerik geçerliliği kapsamında uzman görüşüne sunulan ölçek ile daha sonra yapı geçerliliği kapsamında pilot uygulama (n=634) yapılmıştır. Açımlayıcı faktör analizi ve lojistik regresyon analizleri sonucunda askerî ortamda başarıyı yordayan özellikleri içeren 2 boyutlu bir yapı oluştuğu görülmüştür. Ölçeğin değerlendirilmesi kapsamında esas örneklem (n=1209) ile nihai çalışma yapılmıştır. Açımlayıcı faktör analiziyle elde edilen 2 boyutlu (bilişsel ve davranışsal) yapının toplam varyansın % 69'unu açıkladığı görülmüştür. Ölçeğin güvenilirlik katsayısı 0,97 (davranışsal boyut 0,95, bilişsel boyut 0,93) olarak hesaplanmıştır. Doğrulayıcı faktör analizi sonucunda, birinci düzey modelin en iyi uyum değerlerine sahip olduğu bulunmuştur. Yapı geçerliliği kapsamında ölçeğin duygusal zekâ ölçeği ile benzeşim geçerliliği sağladığı; kişilik ölçeğinin dışa dönüklük, uyumluluk ve öz disiplin boyutları ile kısmen ve zayıf derecede ayrılma geçerliliği sağladığı görülmüştür. Yordama geçerliliği kapsamında, askerî zekâ ölçeğinin ÖVD ve iş performansının güçlü yordayıcısı olduğu belirlenmiştir. Sonuçlar, geliştirilen askerî zekâ ölçeğinin güvenilir ve geçerli bir ölçme aracı olduğunu göstermiştir.

Intelligence is one of the toughest concepts to make a precise definiton since it depends on which branch of science or approach is used to make the explanation. Also it is hard to measure the intelligence due to it's complicated feture, as well. Even various IQ tests have been used in lots of areas with great interest for many years, testing has been questioned for adequacy especially after noting that the individuals who get high scores at tests are not always successful at their life. The aproach which is not satisfied to explain the intelligene only with cognitive skills forced to explore some more factors to define the intelligence correctly. Studies resulted with some more types of intelligence such as emotional intelligence, social intelligence, cultural intelligence, ecological intelligence, musical intelligence, etc.In this research, considering military intelligence might be one of the above mentioned inteligence types, the answers have been seeked for the features that Turkish Army personnel should have carry in this working environment to be succesful. Therefore study focuses on try to find out the military intelligence and the features that compose it as a first step. After that study tries to develop a scale that rates the identified features to be successful in the military environment.Scale developing consist of three phases; generating the item pool, structuring the scale and assessing the scale. Following literature review, interviews with 47 active duty and 13 retired personnel formed the item pool. With the scale which was submitted to specialists within the frame of content validity, the pilot study was implemented within the frame of construct validity (n: 634). As a result of exploratory factor analysis and logistics regression analysis, two dimensional constructs which predicted the success in military enviroment were formed. The final scale was evaluated with the final sample (n=1209). Two dimensional (behavioral and cognitive) construct was confirmed and %69 of total variance was explained. The reliability coefficients of scale was 0,97 (0,95 for behavioral, 0,93 for cognitive). As a result of confirmatory factor analysis, it was noted that first level model has the best good of fitnesses. Within the frame of construct validity, it was seen that the scale provided convergent validity with emotionaltional intelligence scale and provided partially and weakly divergent validity with the extroversion, agrreableness and self discipline dimensions of personality scale. Within the frame of predictive validity, military intelligence scale predicted satisfaction from the OCB and job performance. The results showed that the developed military inteligence scale was a reliable and valid scale.