Afganistan'ın bölgesel güvenliği: Asya'nın kalbi İstanbul süreci

Abstract

Tezin amacı 30 yılı aşkın süredir barış ve istikrarın sağlanamadığı Afganistan'a güvenlik ve istikrar kazandırmayı hedefleyen Türkiye'nin öncülük ettiği bölgesel bir güvenlik girişimi olan Asya'nın Kalbi İstanbul Süreci'nin derinlemesine analiz edilmesidir. Asya'nın Kalbi İstanbul Süreci'nin hangi düşünsel temellerden beslendiği, amaçları ve bu amaçlara ulaşmak için kullandığı araçların neler olduğu, süreçte ve nihai hedeflere ulaşmada başarısının ne olduğu sorularına cevap aranmıştır. Bu tez çalışmasında nitel araştırma yöntemi benimsenmiş ve durum çalışması (örnek olay) deseni kullanılmıştır. Doküman incelemesi ve ölçüt örnekleme yöntemi seçilmiş on katılımcı ile yarı yapılandırılmış mülakatlar yapılmış ve bilgisayar destekli olarak analiz edilmiştir.Afganistan'ın başta ulus ötesi radikal hareketler, terörizm, organize suç ağları ve uyuşturucu kaçakçılığı olmak üzere çok boyutlu ve katmanlı güvenlik sorunları komşu devletler için de önemli bir tehdit oluşturmaktadır. Asya'nın Kalbi İstanbul Süreci düşünsel temelini sınıraşan ağlar ile bölgeyi saran güvenlik sorunlarının merkezinde Afganistan'ın olduğu ve bir aktör olarak Afganistan'ın bölgesel çözümün de merkezinde olması gerektiği, kalıcı bir çözümün Afgan mülkiyeti/tasarrufunda gelişeceği düşüncesi oluşturmaktadır. Bu düşünce Bölgesel Çatışma Oluşumu yaklaşımı ile örtüşmektedir. Asya'nın Kalbi İstanbul Süreci'nin temel aracı Güven Artırıcı Önlemlerdir.Bu tez çalışması Asya'nın Kalbi kavramının bir coğrafi bölgeyi tanımlamadığı Bakanlar Konferansı sonuç bildirisinde vurgulanmakla birlikte giderek daha yaygın kullanıldığını ve kabul gördüğünü göstermiştir. Farklı düzeylerde –bakanlar, diplomatik ve teknik– siyasi diyalog düzenli olarak sürdürülmektedir. Sürecin başladığı 2011 yılından bu yana yol haritasının çizildiği, Güven Artırıcı Önlem Uygulama Planlarının kabul edildiği ve uygulanmaya koyulduğu görülmektedir. Sonuç olarak sürecin nihai başarısını değerlendirmek için henüz çok erken olsa da kısa vadede süreçte önemli adımlar atıldığı görülmektedir.

The aim of this thesis was to deeply analyze Heart of Asia Istanbul Process, a regional security initiation let by Turkey that aims to gain security and stability in Afghanistan where peace and stability have not been settled for more than 30 years. The answers to the questions of what ideational basis feeds Heart of Asia Istanbul Process; what its aims are; what tools are used to reach these aims and how useful they are for the process and for reaching the ultimate goals have been sought out. In this study, qualitative research method and case study pattern was used. Document review and semi-structured interviews with ten participants that are selected with criterion sampling method are made and analyzed with computer assistance. Afghanistan's multidimensional and stratified security problems, especially transnational radicalism, terrorism, organized crime and drug smuggling pose a threat for its neighboring countries, as well. What constitutes the ideational basis of Heart of Asia Istanbul Process is the center of the security problems, which cover the region with a transboundary web, is Afghanistan. Therefore, Afghanistan has to be the central actor of the regional solution and that a permanent solution can only be developed with Afghan-led/Afghan-owned process. This thought corresponds to the Regional Conflict Formation approach. The basic tool of Heart of Asia Istanbul Process is Confidence Building Measures. This study shows that even if Heart of Asia notion does not define a geographic region as emphasized in Ministers' Conference final declaration, it has been used and accepted more and more widely. Political dialogues in various levels –ministerial, diplomatic and technical- have been proceeded. Since 2011 when the process was initiated it has been observed that its course of action has been constituted; Confidence Building Measure Implementation Plan has been accepted and put into practice. Consequently, although it is too early to evaluate the ultimate success of the process, it is observed that important steps have been taken in the short term.