Baz referans bulanık alfa indirgeme yöntemi ve ampirik bir uygulama

Abstract

İnsanoğlunun yapmış olduğu her iş ve faaliyet bir karar sonucu gerçekleşmektedir. Birden fazla kıstas (kriter) bazında birbirine rakip alternatifler arasından (en iyiyi) seçme işi `karar` olarak tanımlanmaktadır. Kriterler ile alternatifler, karar verme ortamının gereklerine göre tek bir karar verici (KV) tarafından değerlendirilebileceği gibi birden çok kişiden oluşan KV grubu tarafından da değerlendirilebilir. Değerlendirme süreci içinde KV veya KV grubunun kriterler / alternatifler hakkında sahip olduğu bilgi seviyesi (tam veya eksik bilgi) de kullanılacak olan yöntemlerin tespitinde belirleyici olmaktadır. Bu tez çalışmasında, hem tam ve hem de eksik bilgili bulanık çok kriterli karar verme (ÇKKV) problemlerini ikili karşılaştırma matrisleri çerçevesinde tutarlılaştırarak çözen bir yaklaşım geliştirilmiş ve devamında mikrofinans kurumlarının mali performans derecelendirmesinde kullanılacak olan finansal indikatörlere ağırlık ataması önerilen ÇKKV yöntemiyle eksik bilgili bulanık grup karar verme ortamında yapılmıştır.Mikfrofinans kurumları, sürdürülebilir kalkınma süreçlerindeki aktörlerden biri olarak alt gelir seviye gruplarına, özellikle de bu gelir grubundaki kadınlara, mikro/küçük ölçekli işletmeler kurabilmeleri için finansal hizmetler sunmaktadır. Bu kurumlar, her ne kadar alt gelir gruplarına öncelikli olarak hizmet verse de, hem diğer finansal araçların getirisinden daha fazla bir getiri sağlayabilmesi hem de kalkınma politikalarında oynadıkları etkin roller açısından yatırımcıların ve ulusal/uluslararası paydaşların ilgisini çekmektedir. Finansal indikatörler, bu kurumlara yatırım yapmak isteyen yatırımcılar ile kalkınma süreçlerindeki diğer paydaşlara mikrofinans kurumlarını mali performanslarına göre derecelendirmede bir temel sağladığından yaşamsal bir öneme sahiptir.Bu yaşamsal öneme rağmen mikrofinans kurumları için mevcutta bulunan finansal indikatörlerin sayıca fazla olması, her bir yatırımcının/paydaşın bu indikatörlerin tamamı üzerine derinlemesine analiz kapasitesinin eksikliği, mevcut finansal indikatörler arasındaki göreceli üstünlüklerin eksik bilgiye dayalı bir grup karar verme ortamında ve hiyerarşik bir yapıda ortaya konmak istenmesi ve bunun kesin rakamlar yerine muğlaklık içeren sözel/dilsel değişkenlerin aracılığıyla olması mikrofinans kurumlarının mali performans derecelendirmesini ÇKKV problemi olarak ortaya çıkarmaktadır.Eksik bilgili bulanık karar verme problemleri için bu tez çalışmasıyla geliştirilen Baz Referans Yaklaşımına dayalı Bulanık Alfa İndirgeme Yöntemi'ne (BRBAİY) ait bir ampirik uygulamaya tezde yer verilmiştir. İlgili uygulamada üç kişiden oluşan KV grubundan mikrofinans kurumlarına ait iki hiyerarşik seviyede yapılandırılmış unsurlar (ana kategoriler ve bağlı finansal indikatörler) için göreceli önem dereceleri anket aracılığıyla alınmıştır. İkili karşılaştırmaların sayıca çokluğu nedeniyle iki KV eksik bilgili durumlara uygun baz referans yöntemini tercih etmiştir. KV grubunun oluşturduğu ikisi eksik, biri tam bilgili matrisin sentetik ikili karşılaştırma matrisinde bütünleştirilmesi, bütünleştirme sonrası (l), (m), (u) olarak ayrıştırılan matrislerden determinantı 0 olarak çıkmayanların MATLAB aracılığıyla bulunan alfa katsayıları ile tutarlı hale getirilmesi de dahil olmak üzere ilgili hesaplamalar ve durulaştırma işlemleri ilgili bölümde gösterilmiştir.Bu tezde geliştirilen BRBAİY ile elde edilen kriter ağırlıklarından ilk hiyerarşide yer alan Risk ve Likidite, Genel Finansal Performans ve Finansman Yapısı'nın önde gelen üç kategori olduğu bulgusuna ulaşılmıştır.Bu tez çalışmasının son bölümünde elde edilen sonuçlar özetlenerek geliştirilen yöntemin hangi alanlara genişletebileceğiyle ilgili değerlendirmede bulunulmuştur.

Each task and activity that a human being carries out is a result of a decision. `Decision` is defined as the selection (of the best) among competing alternatives based on multiple criteria. In regards with the decision making environment, the criteria and alternatives are either evaluated by one single decision maker or a group of decision makers. During the evaluation process, the level of information (full or missing) of the decision maker or decision making group about the criteria / alternatives is also significant in the identification of the methods to be used. In this study, an approach has been developed for the solution of the fuzzy multiple criteria decision making problems with full or missing information on the basis of making the pairwise comparison matrices consistent. The proposed approach has then been applied on identifying the criteria weights of the microfinance finance institutions for their financial performance ranking based on the missing information collected from the decision making group.As one of the actors in sustainable development processes, microfinance institutions (MFI) provide financial services to low income classes, especially to women in this income class, to enable them in establishing micro/small scale enterprises. Besides the provision of financial services to low income classes as a priority task, MFIs also draw the attention of investors and inter/national stakeholders as they both may provide a higher return when compared to those of other financial instruments and play efficient roles in development policies. Financial indicators for MFIs are of vital importance because they provide the basis for investors who are willing to invest in them and other stakeholders of development processes in ranking MFIs based on their financial performance.Despite this vital importance, the following can be cited among the reasons for making the financial performance ranking of MFIs a multicriteria decision making (MCDM) problem: (i) high number of available financial indicators for MFIs; (ii) investors'/stakeholders' lack of comprehensive analysis capacity on overall financial indicators for MFIs; and (iii) willingness to identify relative importance among the available financial indicators based on group decision making in an incomplete information and hierarchical setting through the usage of linguistic variables instead of crisp numbers. In this sense, this thesis aims to develop a multiple criteria decision making method (MCDM) in a fuzzy group decision making setting with incomplete information for assigning weights to criteria to be used for ranking MFIs based on their financial performance.An empirical application of the Fuzzy Alpha Discounting Method based on the Base Reference approach for the fuzzy MCDM problems with incomplete information developed in this thesis is demonstrated in the upcoming sections. For the empirical application, the relative importance among the financial indicators in two hierarchical levels for MFIs has been collected through a questionnaire that has been completed by a group of three decision makers. Due to the high number of pairwise comparisons among the financial indicators, two decision makers preferred the Base Reference approach appropriate for incomplete information settings. The upcoming sections of the thesis also show the calculations including the aggregation of the two matrices with incomplete information and one matrix with full information in the synthetic pairwise comparison matrix, after aggregation making the decomposed (l), (m), and (u) matrices consistent through alpha coefficients in MATLAB for matrices where determinant is not equal to 0, and defuzzification of the obtained fuzzy weigths.The weights obtained through the Fuzzy Base ReferenceAlpha Discounting Method developed in this thesis for the first hierarchy level show that the first three categories are Risk and Liquidity, Overall Financial Performance, and Financing Structure.The final section of this thesis summarizes the results obtained and evaluates the fields which the Fuzzy Alpha Discounting Method proposed in this thesis can be expanded on.