Coğrafi bilgi sistemleri (CBS) ve çok nitelikli karar verme (ÇNKV) yöntemi ile lojistik tesislerin değerlendirilmesi

Abstract

Küreselleşmeyle birlikte bilgi, iletişim ve teknoloji alanındaki gelişmeler ve buna paralel olarak sanayileşme, nüfus artışı, şehirlerin dışa doğru büyümesi, ihtiyaçların değişmesi ve artması gibi nedenler, kamu ve özel sektör kuruluşlarının kendilerini yeniden değerlendirmesini zorunlu kılmıştır. Değişime ayak uydurmayı amaçlayan kamu ve özel sektör kuruluşları sistem ve tesislerini sorgulamaya ve yeniden yapılandırmaya başlamışlardır. Yapılan literatür araştırması sonucunda; kamu veya özel sektör kuruluşlarının kendilerine ait mevcut tesisleri değerlendirirken tesis yer seçim problemlerini kullandıkları; böylece değerlendirmenin yanı sıra yeni kurulacak tTesis yer seçimi genel anlamda bir tesisin kurulacağı bölgenin/arazinin belli kriterlere göre belirlenmesidir. Tesis yer seçimi kararları stratejik öneme sahip kararlardır. Bu kararlar yüksek maliyetli ve uzun süreli kararlardır. Kurulan tesislerin değiştirilmesi veya başka bir yere nakli oldukça zor, zaman alıcı ve yüksek maliyetli olabilmektedir. Bu tesislere; hastaneler, eğitim kurumları, limanlar, askeri tesisler, lojistik tesisler, kamu binaları vb. örnek gösterilebilir.Bu çalışmada; yeniden yapılanmaya amaçlayan bir kamu kurumunun ikmal, bakım ve ulaştırma gibi lojistik ihtiyaçlarını karşılayan tesisleri değerlendirilmiş ve yeni kurulacak tesisler için yer seçimi yapılmıştır. Kamu kurumları maliyet etkinliğinden çok hizmet ulaştırmayı amaçladığından ilk kuruldukları yıllarda bölgesel yerleşmeyi esas almışlardır. O zamanlarda ulaşım ve iletişim alt yapısı ile araç ve gereçlerin gelişmemiş olmaları nedeniyle talep noktalarına/ihtiyaç sahiplerine yakınlık ve en kısa sürede hizmet sunmak, tesis yerlerinin seçimini etkileyen en önemli faktörler olarak ön plana çıkmaktaydı. Günümüzde ise kamu kurumuna ait tesislerin bir kısmı yurt içinde dağınık halde, bir kısmı da hızlı ve plansız şehirleşme nedeniyle yerleşim yeri içinde kalmış ve kurumun etkinliğinin azaldığı değerlendirilmiştir. Daha etkin ve verimli bir yapıya dönüşmek için kurum tesislerini yeniden düzenleme kararı almıştır. Bu kapsamda söz konusu kuruma lojistik destek sağlayan tesislerin yeniden değerlendirilmesi ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Çalışmada öncelikle, literatür araştırması yapılarak tesis yer seçimi problemlerinde kullanılan ve kurumun ihtiyaçları doğrultusunda belirlenen kriterler tespit edilmiştir. Müteakiben söz konusu kriterler; kamu kurumunun ilgili birimlerinde daha önce görev yapmış ve halen görev yapmakta olan uzman personelle yapılan görüşmeler neticesinde elde edilen yeni kriterler ile birleştirilmiştir. Kriterlerin önem derecelerinin ve ölçüm sınırlılıklarının (lojistik tesisin karayoluna yakınlığı ortalama 5 km. gibi) belirlenmesi maksadıyla anket geliştirilerek kamu kurumunun ilgili birimlerinde çalışan personeline uygulanmıştır. Anket sonucu elde edilen veriler istatistiksel analize sokularak çalışmada kullanılacak kriterler belirlenmiştir. Belirlenen kriterler Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) (Konumsal Kriterler) ve Bulanık TOPSİS Yöntemi (Sosyal ve ekonomik kriterler) ile değerlendirilmek üzere iki gruba ayrılmıştır. İlk grupta yer alan dokuz kriter CBS ile analiz edilerek alternatifler belirlenmiş ve ikinci grupta yer alan on bir kriter Bulanık TOPSİS yöntemi ile değerlendirilerek alternatifler arasından uygun yerler seçilmiştir. Mevcut lojistik tesisler seçilen yerler göz önüne alınarak tekrar değerlendirilmiş ve yerlerinin uygunluğu konusunda görüşler ortaya konmuştur. Ayrıca yerleri uygun olmayan lojistik tesislerin kapatılması veya daha uygun bir yere taşınması konusunda önerilerde bulunulmuştur. Anahtar Kelimeler: Coğrafi Bilgi Sistemleri, CBS, Çok Nitelikli Karar Verme, ÇNKV, Tesis Yeri Seçimi, Bulanık TOPSİS, Lojistik Tesislerin Değerlendirilmesi.Tez Yöneticisi: Dr. Müh. Bnb. Mehmet ERBAŞSayfa Sayısı: 170

Developments in the area of information, communication and technology in collaboration with globalization, accordingly industrialization, increase in the population, expanding of cities outwards, transformation of needs have forced public and private sector organizations to re-evaluate themselves. Public and private sector organizations which intend to keep pace with transformation started to question and recognize their systems and facilities. As a result of literature review, it is realized that public and private sector organizations have used facility location selection problems while evaluating their own facilities, thus in addition to the evaluation they decide the locations of planned facilities.Facility location selection, generally speaking, is the determination of the location of a facility with respect to specific criterian. Facility location selection decisions are strategically important decisions. These decisions bear high costs and long terms. Modification of exfacilities or their transportation to a new location might be extremely difficult, time consuming or expensive. Hospitals, education institutions, seaports, military facilities, logistic facilities and public sector installations might be given as examples for the above mentioned facilities. In this study, facilities such as supply, maintenance and transportation that satisfy the needs of public sector organization willing to a restoration, have been evaluated and location selection has been performed for planned facilities. Because public sector corporations prioritize public service rather than cost effectiveness, they primarily focused on regional settlement during their first years. Proximity to demand points/people in need and just in time service were the most important factors that affected the selection of facility locations because of the deficiencies in transportation and communication infrastructure accompanied with those in the equipment in the past. Currently, some facilities, belonging to to the public sector, are scattered across the country; on the other hand others are stuck in a residential area because of unplanned urbanization and lost their efficiency. In order to transform into a more efficient and proficient structure, public sectors have decided to re-organize their facilities. In this regard, ıt's essential to re-assess the facilities that provise logistic support to these organizations.First of all, in this study; criterian that are used in facility location selection problems and determined in correspondence with the requirements of the organization have been put forward by means of literature review. Secondly, these criterian have been transformed into a survey after discussing with former and current employees by compiling with new criterian. In order to determine the vitality level and measurement limitation of the criterian (for example proximity of a logistic facility to highway is about 5 kilometers), after improving the survey, it was applied to the personnel of the given organization. Data, gathered after a survey, was statutically analized and criterian, to be used in the study, were determined. Given criterian have been grouped in two, in order to evaluate by means of Geographical Information Systems (GIS) (Locational Criterian) and Fuzzy TOPSIS Method (Social and Financial Criterian). Nine criterian in first group were analyzed with GIS and alternatives were determined, eleven criterian in the second group were evaluated by means of Fuzzy TOPSIS method and suitable locations were chosen among the alternatives. Current logistic facilities have been re-evaluated in the light of chosen locations and opinions regarding the suitability of these locations have been put forward. In addition, recommendations about closing of logistic facilities with unsuitable locations or transferring them to asuitable locations have been tendered. Keywords: Geographical Information Systems, GIS, Multi Attribute Decision Making, MADM, Facility Location Selection, Fuzzy TOPSIS, Evaluation of Logistics Centers.Advisor: Dr. Mehmet ERBAŞNumber of Pages: 170