İhracatta ürün çeşitliliği ve ekonomik büyüme: Geçiş ekonomileri üzerine panel veri analizleri

Abstract

1991 yılında SSCB, Yugoslavya ve Çekoslovakya'nın dağılması ile Avrupa ve Asya'da ekonomi ve siyasal bağımsızlığını kazanan ülkeler, ''Geçiş Ekonomileri'' olarak isimlendirilmiştir. Geçiş ülkeleri bir yandan siyasal olarak otoriter rejimlerden demokratik rejimlere; ekonomik olarak ise kumanda sistemlerden piyasa ekonomisine doğru bir dönüşüm yaşamışlardır. Dolaysıyla özel bir ülke grubunu oluşturan Geçiş ekonomilerinde ihracat çeşitliliği ve büyüme ilişkilerinin araştırılması bu çalışmanın temel amacını oluşturmaktadır. Bu amaç doğrultusunda 1995-2020 yılları dikkate alınarak Westerlund eşbütünleşme testleri, Pesaran CCE testleri ve Emirmahmutoğlu-Köse nedensellik testleri uygulanmıştır. Ayrıca çalışmada geçiş ekonomileri gruplara ayrılarak ampirik sonuçlar, hem ülke grupları hem ülke bazında ayrı ayrı verilmiştir. Westerlund eşbütünleşme testinden elde edilen sonuçlara göre, tüm geçiş ekonomisi gruplarında ihracatta ürün çeşitliliği ve ekonomik büyüme arasında uzun dönemli ve istatistik olarak anlamlı ilişkiler tespit edilmiştir. Pesaran CEE eşbütünleşme test sonuçlarına göre, Avrupa Birliğine üye geçiş ekonomilerinde ihracatta ürün çeşitliliği büyümeyi anlamlı ve olumlu bir şekilde etkilemektedir. Diğer geçiş ülkelerinde ise ihracat çeşitliliğinin ekonomik büyüme üzerinde teori ile uyumlu fakat istatistiki açıdan anlamlı olmayan etkileri söz konusudur. Veriler, Emirmahmutoğlu-Köse panel nedensellik testleri ile analiz edildiğinde, Avrupa Birliğine üye geçiş ekonomilerinde ihracatta ürün çeşitliliğinden ekonomik büyümeye doğru tek yönlü nedensellik ilişkisi tespit edilmişken, diğer geçiş ekonomilerinde değişkenler arasında herhangi bir anlamlı ilişki bulunmamıştır. Sonuç olarak istikrarlı bir ekonomik büyümenin sağlanması ve dış şoklara karşı ülkenin ekonomik dayanaklılığının artması için katma değeri yüksek ve teknolojik ürünlere dayalı bir ihracat yapısının sağlanması önem arz etmektedir.

With the disintegration of the USSR, Yugoslavia and Czechoslovakia in 1991, the countries that gained their economic and political independence in Europe and Asia were named as `Transition Economies`. Transition countries, on the one hand, had a transformation from authoritarian to democratic regimes; and economically, they experienced a transformation from control systems to market economy. Therefore, the main purpose of this study is to investigate the export diversity and growth relations in the Transition Economies, which constitute a special group of countries. For this purpose, Westerlund cointegration tests, Pesaran CCE tests and Emirmahmutoğlu-Köse panel causality tests were applied considering the years 1995-2020. In addition, in the study, the transition economies were divided into groups and the empirical results were given separately on the basis of both country groups and countries. According to the results obtained from the Westerlund cointegration test, long-term and statistically significant relationships were found between product diversity and economic growth in exports in all transition economy groups. According to Pesaran CEE cointegration test results, product diversity in exports in transition economies which are members to the European Union affects growth in a meaningful and positive way. In other transition countries, on the other hand, the effects of export diversification on economic growth are consistent with theory but not statistically significant. When the data were analyzed with the Emirmahmutoğlu-Köse panel causality tests, a one-way causality relationship was found from product diversity to economic growth in exports in the transition economies of the European Union, while no significant relationship was found between the variables in other transition economies. As a result, it is important to provide an export structure with high added value and based on technological products in order to ensure stable economic growth and increase the country's economic resilience against external shocks.