Küreselleşmenin uluslararası vergi hukuku üzerindeki etkileri

Abstract

Geçmişten günümüze uluslararası vergilendirme alanında `hukuki çifte vergilendirme` ve `vergi kayıp ve kaçağı` olmak üzere iki temel sorun ortaya çıkmıştır. Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra Uluslararası Ticaret Odası ve Milletler Cemiyeti'nin çifte vergilendirmenin çözümü için başlattığı girişimler uluslararası vergilendirme rejiminin şekillenmesinde ve uluslararası vergi hukuku disiplinin doğuşunda önemli rol oynamıştır. 1920'lerden küreselleşme sürecinin etkilerinin hissedilmeye başladığı 1980'lere kadar olan dönemde, uluslararası vergi hukukunun temel amacı çifte vergilendirmenin çözümü olmuştur. OECD ve BM tarafından hazırlanan model vergi anlaşmalarını temel alan ikili vergi anlaşmaları ve sonrasında yaygınlaşan indirim, istisna ve mahsup gibi tek taraflı tedbirler sayesinde çifte vergilendirme sorunu büyük ölçüde çözüme kavuşturulmuştur. 1980'lerden itibaren küreselleşmenin hızlanması, mükelleflere ve sermayeye fevkalade bir hareket kabiliyeti kazandırmıştır. Bu süreçte vergi cennetlerinin ve off-shore finans merkezlerinin sayısının artması, uluslararası zararlı vergi rekabetinin yoğunlaşmasına ve ülkelerin vergi gelirlerinin aşınmasına yol açmıştır. Tüm bu gelişmeler neticesinde OECD, uluslararası vergilendirme alanındaki faaliyetlerinin odak noktasını çifte vergilendirmeden uluslararası vergi kayıp ve kaçağına çevirmiştir. Uluslararası vergi kayıp ve kaçağıyla mücadelede ikili vergi anlaşmalarının etkili olamayacağının anlaşılması üzerine, OECD tarafından uluslararası vergi hukukunun çok taraflılaştırılmasına yönelik girişimler başlatılmıştır. Fakat bu doğrultuda hazırlanan BEPS Eylem Planı, CRS ve AEOI Küresel Standardı ve son olarak ikili vergi anlaşmalarını herhangi bir müzakere ve revizyon sürecine gerek kalmaksızın çok taraflı bir yapıya büründüreceği iddia edilen MLI gibi araçlar istenilen başarıya henüz ulaşabilmiş değildir. Bu çalışmanın amacı, küreselleşme sürecinde uluslararası vergi hukukunda yaşanan amaç ve araç dönüşümünü inceleyerek, oluşturulan enstrümanların uluslararası vergilendirme sorunlarının çözümünde işlevsel olup olmadığını değerlendirmek ve bu doğrultuda çözüm önerileri ortaya koymaktır. Yapılan değerlendirmeler neticesinde, uluslararası vergi kayıp ve kaçağının çözümünde başarı sağlanmamasının arkasında uluslararası sistemin yapısından kaynaklı kronik sorunların olduğu anlaşılmıştır. Bu minvalde, OECD'nin önde gelen ülkelerinin aynı zamanda zararlı vergi rekabetinin aslî unsurları olması ve ABD'nin uluslararası vergi politikalarını kendi çıkarları doğrultusunda yönlendirmesi gibi hususların uluslararası vergi rejiminin âdil bir zemine oturtulmasını engellediği tespit edilmiştir.Anahtar Sözcükler: Ticari Liberalizasyon, Küreselleşme, Vergi Anlaşmaları, Çifte Vergilendirme, Zararlı Vergi Rekabeti, Vergi Cennetleri, Çok Taraflılaşma

From the past to the present, two main problems have appeared in international taxation: `juridical double taxation` and `tax evasion and avoidance`. After World War I, efforts of the International Chamber of Commerce and the League of Nations to solve double taxation were instrumental in creating the international taxation regime and establishing international tax law. The main objective of international tax law between the 1920s and 1980s was to solve juridical double taxation. Thanks to the bilateral tax treaties based on the model tax treaties prepared by the OECD and the UN and the unilateral measures such as foreign tax credits, the problem of double taxation has mainly been resolved. Moreover, the acceleration of globalization since the 1980s has given taxpayers and capital extraordinary mobility. As a result, the increase in tax havens and offshore financial centers caused the intensification of harmful tax competition and the erosion of countries' tax revenues. Because of these developments, the OECD has altered its focus on international taxation from double taxation to international tax evasion and avoidance.Once it became clear that bilateral tax treaties could not effectively combat international tax evasion and avoidance, the OECD launched initiatives for the multilateralization of international tax law. However, tools such as the BEPS Action Plan, the CRS and AEOI global standard, and the MLI prepared in this regard have not yet reached the desired success. This study aims to explore the transformation of the objectives and instruments of international tax law in the process of globalization, assess the effectiveness of these tools in solving global taxation issues, and suggest solutions in this direction. In light of the assessments, it is thought that the chronic problems arising from the structure of the international system cause the failure of the solution of international tax evasion and avoidance. In this context, many countries with harmful tax practices are members of the OECD, and the manipulation of the international tax policies by the United States for its benefit prevents the international tax system from being on a level playing field.Keywords: Trade Liberalization, Globalization, Tax Treaties, Double Taxation, Harmful Tax Competition, Tax Havens, Multilateralization