Türkiye'de bireysel emeklilik sistemi göstergelerinin belirleyicileri

Abstract

Kamu tarafından işletilen sosyal güvenlik sisteminin sağladığı emeklilik gelirine ilaveten katılımcıların emeklilik döneminde ek gelir elde edilebilmesi için kullanılan bireysel emeklilik sistemi, bireylerin tasarruflarını biriktirmekle birlikte bu tasarruflarını değerlendirmelerine olanak sağlamaktadır. Uzun dönemli tasarruf etmenin temel alındığı bireysel emeklilik sisteminde katılımcılar tarafından düzenli olarak ödenen katkı paylarının yatırıma yönlendirilmesi ile katılımcılar fon gelirleri elde edebilmektedir. Bu özelliği ile bireysel emeklilik sistemi katılımcıları için tasarruflarını değerlendirebileceği alternatif bir yatırım aracı olmaktadır. Bireysel emeklilik sistemi katılımcılarına tasarruflarını değerlendirebileceği yatırım aracı imkânı vermesinden dolayı bu sistemin makroekonomik ve finansal değişkenlerle incelenme ihtiyacı ortaya çıkmaktadır.Çalışmada 2003 yılından itibaren sosyal güvenlik sisteminin bir parçası ve tamamlayıcısı olarak faaliyet gösteren bireysel emeklilik sisteminin gelişmesinde etkili olan değişkenlerin sistem üzerindeki etkisi araştırılmıştır. Bireylerin tasarruflarını ve tasarruf etme alışkanlıklarını etkilediği düşünülen makroekonomik ve finansal değişkenlerden borsa endeksi, döviz kuru, faiz oran, tüketici fiyat endekisi (TÜFE) değişkenlerinin aylık değerleri kullanılmıştır. Bu değişkenlerin bireysel emeklilik sisteminin önde gelen göstergelerinden sertifika sayısı ve katkı payı tutarındaki değişimlere etkisi 2013/Ocak-2021/Aralık dönemlerine ait veriler kullanılarak incelenmiştir. Çalışmada, bağımlı değişken olarak alınan bireysel emeklilik sisteminin önde gelen göstergelerinin her birinin, bağımsız değişken olarak alınan makroekonomik ve finansal değişkenlerle ilişkisi iki farklı model oluşturularak incelenmiştir. Verilerin durağanlığının tespiti için yapılan ADF birim kök testi sonucunda kullanılması en uygun modelin ARDL sınır testi olduğu tespit edilmiştir. Çalışmanın sonucunda, uzun dönemde faiz oranının katkı payı tutarını negatif yönde etkilediği tespit edilmiştir. Değişkenler arası nedensellik ilişkisinin incelenmesi için kullanılan Toda Yamamoto Nedensellik Testi sonucunda bulunan ilişkiler tablo halinde gösterilmiştir.

In addition to the retirement income provided by the social security system, which is publicly operated, individual annuity insurance which is used to generate side income during the retirement period of the participants, gives individuals a chance to accumulate their savings and take advantage of these savings. In the individual annuity insurance, which is based on the long-term savings, the participants can get the fund income by directing the contributions paid regularly by the participants to investment. The individual annuity insurance becomes an alternative investment tool for the participants through this feature. Because individual annuity insurance allows its participants to invest their savings, this system should be analyzed with the macroeconomic and financial variables.In the study, the effect of the variables that are effective in the development of the private pension system, which has been operating as a part and complement of the social security system since 2003, on the system has been investigated. The monthly values of the stock market index, exchange rate, interest rate, consumer price index (CPI) variables, which are thought to affect the savings and saving habits of individuals, were used. The effects of these variables on the changes in the number of certificates and the amount of contributions, which are the leading indicators of the private pension system, were examined using the data for the 2013/January-2021/December periods. The relationship of each of the leading indicators of the private pension system, which is taken as a dependent variable in the study, with the macroeconomic and financial variables, which are taken as independent variables, has been examined by creating two different models. As a result of the ADF unit root test performed to determine the stationarity of the data, it was determined that the most appropriate model to be used was the ARDL bounds test. As a result of the study; It has been determined that the interest rate negatively affects the contribution amount in the long run. The relationships found as a result of the Toda Yamamoto Causality Test, which is used to examine the causality relationship between the variables, are shown in a table.