Lise öğrencilerine yönelik çöl ekosistemi tutum ölçeği geliştirme çalışması ve farklı değişkenler açısından analizi

Abstract

Bu çalışmanın amacı, lise düzeyinde çöl ekosistemi tutum ölçeği geliştirerek, öğrenim görenöğrencilerinin çöl ekosistemine yönelik tutumlarını farklı değişkenler açısından analiz etmektir. Araştırmanınçalışma grubu, 2020-2021 eğitim-öğretim yılında 9, 10, 11 ve 12. sınıflarında öğrenim gören toplam 297öğrenciden oluşmaktadır. Geliştirilen ölçekte 5'li Likert tipi tutum ölçeği kullanılmıştır. 'Çöl Tutum Ölçeği'üzerinde faktör analizi yapılmıştır. Ölçekte bulunan maddeler ve boyutlar ile ilgili de uyum modeli çalışmasıuygulanmıştır. Yapı geçerliliği için açımlayıcı faktör analizi 50 maddelik taslak ölçeğe ( Ek-1) yapılmıştır.Yapılan analizden sonra ölçek 40 maddeye (Ek-2) indirilmiştir. Açımlayıcı faktör analizinden sonra doğrulayıcıfaktör analizi yapılmış ve bu analiz ile faktörler arası oluşan ilişkilere bakılmış, uyum iyiliği istatistikleri ileoluşturulan ölçek test edilmiştir.Ölçeğin geçerlilik ve güvenirlik çalışmaları kapsamında, güvenirlik analiz öncesinde 50 maddelik çöltutum ölçeğinin Cronbach Alpha güvenirlik katsayısı 0,852 olarak hesaplanmıştır. Yapılan analiz sonrasında 40maddelik çöl tutum ölçeğinde ise 0,836 olarak hesaplanmıştır. Verilerin faktör analizine uygun olup olmadığınıKMO (Kaiser-Meyer-Olkin) ve Bartlett testinden kontrol edilmiştir. KMO testi değeri (0,903) ve Bartlett testisonucu (8571,604) anlamlı olarak bulunmuştur. Yapılan analizler sonrasında ölçekte kalan 40 maddelik çöl tutumölçeği 4 faktörden oluşmaktadır. Bu boyutlar sosyal, çevresel, bilişsel, davranışsal boyutlarıdır. Analiz dışıbırakılan 10 maddeden sonra 4 faktörün varyans açıklama oranının % 53,504 olduğu ve ölçekteki maddelerin yükdeğerlerinin ise 0,422 ile 0,843 arasında değiştiği görülmüştür. Faktör analizinden sonra ölçeğin tümüne veboyutlarına ilişkin madde analizi yapılmıştır ve birbirleri arasındaki ilişkilere bakılmış ve bu ilişkilerin anlamlılıkdüzeyleri incelenmiştir (p<0.05). Doğrulayıcı faktör analizi kapsamında, χ2/df (ki-kare/serbestlik derecesi) değeri0,40 olarak bulunmuştur. Bu sonuç modelin iyi uyuma sahip olduğunu göstermektedir. Modelin RMSEAdeğerinin 0,072; GFI değerinin 0,76; AGFI değerinin 0,73; RMR değerinin 0,13; SRMR değerinin 0,088; NFIdeğerinin 0,91; NNFI değerinin 0,94 ve CFI değerinin 0,95 olduğu bulunmuştur.Lise öğrencilerinin çöl tutum ölçeğine karşı tutumları farklı değişkenler açısından değerlendirilmiştir.Buna göre cinsiyet yönünden ölçeğin sosyal, çevresel boyutta ve genelinde anlamlı olduğu (p<0,05), fakatbilişsel ve davranışsal boyutta anlamlı olmadığı görülmüştür. Sınıf düzeyinde ise sosyal, çevresel, bilişsel boyuttave genelinde istatiksel olarak farklı iken, davranışsal boyutta anlamlı fark görülmemiştir. Anne eğitim durumuyönünden genelinde olan anlamlılık, sosyal, çevresel, bilişsel ve davranışsal boyutlarda görülmemiştir. Babaeğitim durumunda sosyal boyutta anlamlı fark görülmekte fakat çevresel, bilişsel, davranışsal boyutta vegenelinde fark durumu görülmemektedir. Aile gelir durumu ve ailelerin yapısal özelliği yönünden ise anlamı farkgörülmemiştir. Evde bitki yetiştirme değişkeninde sadece genelinde anlamlı fark bulunmuştur. Takip edilen doğadergileri değişkeninde bilişsel ve davranışsal boyutları farklı iken, çevresel, sosyal ve genelinde farklılıkgörülmemiştir.Anahtar Kelimeler: Çöl ekosistemi, Faktör analizi, Ölçek geliştirme, Tutum ölçeği, Uyum modeli (LISREL)

The aim of this study is to analyze the attitudes of students towards the desert ecosystem in terms ofdifferent variables by developing a desert ecosystem attitude scale at high school level. The study group of theresearch consists of a total of 297 students studying in the 9th, 10th, 11th and 12th grades in the 2020-2021academic year. A 5-point Likert-type attitude scale was used in the developed scale. Factor analysis wasperformed on the 'Desert Attitude Scale'. A fit model study was also applied for the items and dimensions in thescale. For construct validity, exploratory factor analysis was performed on a 50-item draft scale (Annex-1). Afterthe analysis, the scale was reduced to 40 items (Appendix 2). After the exploratory factor analysis,confirmatory factor analysis was performed and the relations between the factors were examined with thisanalysis, and the scale created with the goodness of fit statistics was tested.Within the scope of the validity and reliability studies of the scale, the Cronbach Alpha reliabilitycoefficient of the 50-item desert attitude scale was calculated as 0.852 before the reliability analysis. After theanalysis, it was calculated as 0.836 in the desert attitude scale with 40 items. The suitability of the data for factoranalysis was checked using the KMO (Kaiser-Meyer-Olkin) and Bartlett tests. The KMO test value was 0.903and the Bartlett test 8571.604 results were found to be significant. After the analysis, the remaining 40 items inthe desert attitude scale consists of 4 factors. These dimensions are social, environmental, cognitive andbehavioral dimensions. After the 10 items excluded from the analysis, the variance explanation rate of the 4factors was %53,504 and the load values of the items in the scale varied between 0.422 and 0.843. After thefactor analysis, item analysis of the whole scale and its dimensions was carried out and the relations betweeneach other were examined and the significance levels of these relations were examined (p <0.05). Within thescope of confirmatory factor analysis, χ2/df (chi-square/degrees of freedom) value was found to be 0.40. Thisresult shows that the model has good fit. The RMSEA value of the model is 0.072; The GFI value is 0.76; AGFIvalue is 0.73; Its RMR is 0.13; The SRMR is 0.088; NFI value is 0.91; It was found that the NNFI value was0.94 and the CFI value was 0.95.High school students' attitudes towards the desert attitude scale were evaluated in terms of differentvariables. Accordingly, it was seen that the scale was significant in terms of gender, social, environmentaldimension and overall (p<0.05), but it was not significant in cognitive and behavioral dimensions. At the classlevel, while it was statistically different in social, environmental, cognitive dimensions and in general, nosignificant difference was observed in the behavioral dimension. The overall significance in terms of mother'seducational status was not seen in social, environmental, cognitive and behavioral dimensions. There is asignificant difference in social dimension in father's education status, but there is no difference in environmental,cognitive, behavioral dimensions and in general. There was no significant difference in terms of family incomestatus and structural characteristics of families. A significant difference was found in the home planting variableonly in general. While cognitive and behavioral dimensions were different in the variable of nature magazinesfollowed, there was no difference in environmental, social and general aspects.Keywords: Adaptation model (LISREL), Attitude scale, Desert ecosystem, Factor analysis, Scale development