Tarihçi iktisattan sosyolojiye: Gerhard Kessler

Abstract

1933-1951 yılları arasında İstanbul Üniversitesi'nin Edebiyat, Hukuk ve İktisat Fakültelerinde sosyoloji ve sosyal politika dersleri veren Alman mülteci profesör Gerhard Kessler (1883-1963), Alman tarihçi iktisat geleneği içinde yetişmiş bir bilim adamıdır. Bu da onun Türkiye'de tanıttığı sosyoloji anlayışını anlamak için tarihçi iktisat geleneğini, düşünce sosyolojisinin sunduğu metodolojik çerçeve içinde incelemeyi zorunlu kılmaktadır. Düşünce sosyolojisi, sosyal yapı, entelektüeller, siyaset ve düşüncenin her birinin bir diğerini etkilediği iddiasını taşımaktadır. Bu bağlamda bakıldığında, tarihçi iktisat geleneğinin 1840'lardan 1920'lere kadar Alman topraklarının sosyo-iktisadi süreçlerine bağlı olarak ortaya çıktığı ve aynı zamanda dönüştüğü görülecektir. Tarihçi iktisat geleneğinin dönüşümleri sosyal politika ve sosyoloji alanlarının ortaya çıkmasını sağlamıştır. Gerhard Kessler'in Almanya ve Türkiye'deki çalışmaları dikkatle incelendiğinde, söz konusu dönüşümlerin onun bilim anlayışını da derinden etkilediği görülmektedir. Kessler bu bilim anlayışını aynı zamanda Alman sosyal liberal parti siyaseti ile de desteklemektedir. Kessler'in bu bilim ve siyaset anlayışının Türkiye'de nasıl alımlanacağı ise ayrı bir problematik olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu sorunun iyi bir şekilde cevaplanması içinse Türkiye'de 19. yüzyıldan itibaren sosyal bilim anlayışında görülen yeniliklerin incelenmesi gerekecektir. Bu şekilde Kessler öncesinde geçerli bilim anlayışı ile Kessler'in Türkiye'de tanıttığı bilim anlayışını karşılaştırabilmek için bir temel inşa edilmiş olacaktır. Bu tez yukarıda belirtilen noktaları aydınlatma hedefini gütmektedir.

German refugee professor Gerhard Kessler (1883-1963) who lectured sociology and social policy courses in faculties of Law, Letters and Economics of Istanbul University was educated in the tradition of German historical economics. So, in order to understand the sociological understanding he introduced in Turkey, it is necessary to sketch out a portrait of the tradition of historical economics in regard to methodological framework of sociology of ideas. Sociology of ideas claims that social structure, politics, thought and intellectuals in a certain society affect eachother's being. In this methodological context, we may observe that historical economics emerged and have been transformed from 1840s to 1920s in strict ties with socio-economical processes in german soils. The transformations in historical economics give rise to the fields of social policy and sociology. If we examine the studies of Gerhard Kessler in Germany and Turkey, we will conclude that aformentioned transformations affected and shaped his scientific understanding. His scientific understanding had been fortified also by the social liberal party politics in Germany. Besides, it constituted another problematic on how his scientific and political views would be perceived in Turkey. In order to answer this question profoundly, we have to examine the novelties in the social scientific understanding in Turkey, from 19. century on. This way, a proper base will be built upon which we will find the chance to compare the scientific understanding before Kessler with Kessler's one. This thesis aims to clarify above mentioned points.