Erken Cumhuriyet Dönemi tiyatro metinlerinde milli ve cinsel kimlikler

Abstract

Erken Cumhuriyet Döneminde milli ve cinsel kimlikleri seçili tiyatro metinleri üzerinden inceleyen bu yükseklisans tezinde cumhuriyetin ilk döneminde devrimci otoritenin kurumsallaşması süreci toplumsal cinsiyet rolleri üzerinden analiz edilmektedir. Tezde literatür taramasının yanı sıra dönemin önde gelen aydınlarının hazırladığı yedi tiyatro oyununun dramaturjik analizi ile yeni rejimin topluma vermek istediği mesajlar değerlendirilmektedir. Bu metinlerin yazarları Cumhuriyetin temel ilkeleri üzerinden ortaklaşmakla beraber toplumsal cinsiyet rolleri açısından kendi içinde farklılıklar göstermektedir. Bu açıdan tezde yeni rejimin elitleri içindeki görüş ayrılıkları da dikkate alınmakta, homojen bir bütün olmadıkları dikkate alınmaktadır. Tezde ulusal kimliğin inşasında toplumsal cinsiyet rollerinin kurucu bir öğe olduğu yaklaşımı temellendirilmektedir. Bununla birlikte yeni rejimin kurumsallaştığı bu dönemde tiyatroya verilen önem Althusser'in devletin ideolojik aygıtları teorisiyle açıklanmaktadır. Bu temelde tiyatro metinlerinde iyi ve kötü karakterler arasındaki zıtlık erkek ve kadın karakterler üzerinden değerlendirilirken kadın karakterlere verilen ek görev ve sıfatların üzerinde durulmaktadır. Örneğin metinlerde iyi erkek ve kadın karakterler yurtsever, aydın ve eğitimli bireylerken kadın karakterler ayrıca namuslu olduklarını vurgulamaktadır. Kötü erkek ve kadın karakterler ise Batı hayranı ve millete yabancıyken kadın karakterler aynı zamanda şehvet düşkünü, güç budalası, zayıf karakterlerdir. Bununla beraber tezde dönemin tiyatro metinlerinde toplumsal cinsiyet rollerini değerlendiren literatürdeki diğer çalışmalara yönelik de eleştirel bir yaklaşım geliştirilmekte ve dönemin ulusal ve uluslararası şartlarının dikkate alınması gerektiği vurgulanmaktadır. 1930'lu yıllarda Avrupa'da faşist ve militarist hareketler gelişmekte ve tüm dünyada ekonomik bir buhran yaşanmakta ve kadınların kamusal alandaki temsiliyeti bundan olumsuz etkilenmekteydi. Türkiye'de ise hem eski rejimin yüzyıllara dayanan etkisiyle hem de uluslararası ortamın dezavantajlı durumuna rağmen kadınların toplumsal yaşama katılımında önemli ilerlemeler görülmektedir. Dönemin şartları ile beraber ilerlemeler ve yetersiz kalınan konuların analizi mümkün olmaktadır.

This thesis analyses the national and gender identities in the Early Republican Period via theatre scripts, and evaluates the institutionalisation of the revolutionary authority from a gender perspective. The messages of the new regime towards the society is elaborated with the dramaturgical analysis of seven theatre scripts written by the prominent intellectuals of the period. While these authors defended the universal principles of the Republic, they had different approaches towards gender roles. The thesis underlines the heterogenity of the ruling elite towards various political subjects. The thesis defends that gender identity has a foundational role in the construction of the national identity. Additionally, the significance of the theatre during the institutionalisation period of the new regime is analysed via Althusser's ideological state apparatus approach. Based on these approaches, while the positive and negative characters in theatre scripts are evaluated, additional duties and attributes to women characters are underlined. For instance, while both the male and female characters are patriotic and educated intellectuals, women characters also mention how honourable they are. Or while male and female evil characters are Westophile and alienated to their own national identities, female characters are additionally weak and lustful. The thesis critically examines the other studies focusing on the gender roles in the same historical period in the literature and states the importance of taking into account the domestic and international political conditions. In the 1930s, in Europe, strong fascist and militarist movements and an economic depression negatively affected the representation of the woman in the public sphere. However, in contrast to the centuries-old impact of the old regime and the contemporary international political atmosphere, significant progress was observed in Turkey in the participation of women to social life.