Türk Edebiyatında Herat ekolü (Tarihî Süreç-Temsilcileri-Etkileri)

Abstract

Zemini 14. yüzyılın sonlarında Timur'un Semerkant'ta topladığı bilim ve sanat erbabı kişiler tarafında oluşturulan Herat Ekolü, 15. yüzyılın birinci yarısında Şahruh ve eşi Gevherşad Aga'nın çabalarıyla kökleşerek olgunlaşma yolculuğuna başlamıştır. 15. Yüzyılın ikinci yarısında Sultan Hüseyin Baykara ve bilge veziri Ali Şîr Nevâî'nin gayretleriyle de zirveye ulaşmıştır. 15. yüzyılda ilim, şiir ve sanatın gelişmesinde önemli rolü olan Herat Ekolü Türk edebiyatının ilkelerinin temelini ortaya atmasından ziyade hem Fars şiiri, hem de birçok ilim ve sanat dalının gelişmesi ve bu alanlarda kalıcı eserlerin ortaya çıkmasını sağlamıştır.Herat Ekolü'nün öncüsü ve temsilcilerinden olan Nevâî âlim, şair ve sanatkârlara verdiği maddi ve manevi desteklerle sadece Herat Ekolü'nü zirveye ulaştırmakla kalmamış, çeşitli ilim ve sanat dallarında ortaya koyduğu kalıcı eserlerle Çağatay Türk edebiyatının tartışmasız büyük üstadı konumuna gelmiştir. Sultan Hüseyin Baykara ve Ali Şîr Nevâî'nin çabalarıyla zirveye ulaşan Herat Ekolü sadece 15. yüzyılın ikinci yarısında parlamakla kalmamış, daha sonraları Orta Asya, Horasan, Hindistan, İran vb. ortaya çıkan Hint ve Tebriz ekolleri başta olmak üzere pek çok akıma öncülük etmiştir.Bu çalışmada, Herat Ekolü'nün tarihi süreci, temsilcileri ve etkileri Özbek ve Fars kaynaklarından derlenerek ortaya konmaya çalışılmıştır. Çünkü ülkemizde bu konuda daha önce hiçbir çalışma bulunmamaktadır.

At the end of the 14th century, The Herat School, which was Contextualization by people of science and art gathered by Timurian in Samarqand. In the first half of the 15th century Shahrukh and his wife, Gavhershat Begum, began their for formed. In the second half of the 15th century, Sultan Husain and with his wise Minister Ali Shir Navai also reached to the high position with their efforts.Herat School has played an important role in the development of science, poetry and art in the 15th century, also provided the fundamentals of the principle of Turkish literature. And thus the development of Persian poetry as well as many branches of science remainded. Navai, who is one of the forerunner and representatives of the Herat School, has not only reached the summit of the Herat School with the material, and spiritual support he has given to the poets and artists, but has become the undisputed master of Chagatai Turkish Literature with the permanent works, he has shown in various branches of science and arts. Reaching the high position with the efforts of Sultan Husain Baykara and Ali shir Navai, the Herat School has not only remained in the second half of the 15th century, after that the middle of Asia, Horasan, India, Iran, and etc. India and Tabriz School has been reaching to high position by efforts more.In this study, historical process, representatives and activities of Herat School were compiled from Uzbek and Persian sources. Because to our country doesn't work for these title still.