Faizsiz finans sistemi kapsamında katılım bankacılığının finansal performans analizi: Promethee yöntemi ile Türkiye uygulaması

Abstract

Gelişen küresel ekonomik yapıyla birlikte finansal piyasaların da geliştiği görülmektedir. Son 50 yılın önemli ürünlerinden biri de faizsiz finansmandır. Faizsiz finansman dünyada uygulanan İslami bankacılığın aynısıdır. Türkiye'de de ilk olarak 1980'li yıllarda özel finans kurumu adı altında faaliyet göstermiştir. Faizden uzak duran kesimler için iyi bir alternatif olan faizsiz bankacılık sistemi, bünyesinde farklı yatırım araçlarını barındırmaktadır. Ekonomik yapı içerisinde faizsiz finans, bankacılık tarafından kullanılan bir ürün olarak başlamıştır. Kurumsal bir yapıda faaliyet gösteren bir banka statüsü kazanmasının üzerinden 50 yıl geçmesine rağmen faizsiz finans sektörü, 2019 yılı verilerine göre; 2,8 trilyon USD 'lik varlık büyüklüğüne ulaşmıştır. İslami finans kendine özgü faizsiz enstrümanları ile kısa zamanda hızlı bir şekilde büyüyen bir yapıya bürünmesi dikkat çekmektedir. Kullanılan ürünler incelendiğinde ise, en hızlı büyüyen ürünün sukuk ve en yavaş büyüyen ürünün ise tekafül olarak ifade edilen İslami sigortacılık olduğu gözlenmiştir. Bu çalışmada; dünyada faizsiz bankacılık, ülkemizde katılım bankacılığı olarak ifade edilen sistemin tanımı tarihi gelişimi ve kullandığı ürünler hakkında bilgiler verilmiştir. Ülkemizde katılım bankalarının kalkınma planlarına dahil edilmesi ve devlet eliyle kurulan katılım bankalarının varlığı bu kurumların hızla büyümesinde ve gelişmesinde ciddi katkısı olmuştur. Ülkemizde faaliyet gösteren katılım bankalarının 2011-2020 mali verileri, Promethee yöntemi kullanılarak finansal performans analizi yapılacaktır. Araştırma sonuçlarına göre; Türkiye'de faaliyet gösteren katılım bankaları arasında en yüksek performansı sergileyen bankalar sırayla; Kuveyt Türk, Türkiye Finans ve Vakıf Katılım olmuştur. En düşük performansa sahip kurumlar ise; Albaraka Türk, Bank Asya ve Emlak Katılım olmuştur.Elde edilen bulgular ile katılım bankalarının, bankacılık sektöründen aldığı payın istenilen seviyelere çıkabilmesi için finansal yapılarının güçlü olması gerektiği ve özellikle kriz dönemlerinde yaşanacak dalgalanmalara ya da olası bankacılık krizlerinin en az kayıpla atlatılabilmesi için, zorunlu olarak, hazırlıklı olmaları gerektiğinin tekrar altı çizilmiştir.

It is seen that financial markets are also developing with the developing global economic structure. One of the important products of the last 50 years is interest-free finance. Interest-free financing is the same as in Islamic banking practiced in the world. Turkey also operates under the name was first private financial institution in the 1980s.The interest-free banking system, which is a good alternative for those who stay away from interest, includes different investment instruments. It started as a product used by interest-free finance banking in the economic structure. Although 50 years have passed since it gained the status of a bank operating in a corporate structure, the interest-free finance sector according to 2019 data; It has reached an asset size of 2.8 trillion USD. It is noteworthy that Islamic finance has grown rapidly in a short time with its unique interest-free instruments. When the products used are examined, it is observed that the fastest growing product is sukuk and the slowest growing product is Islamic insurance, which is expressed as takaful.In this study; Information on interest-free banking in the world, the definition of participation banking in our country, its historical development and the products it uses were given. The inclusion of participation banks in the development plans in our country and the existence of participation banks established by the state have contributed to the rapid growth and development of these institutions. Financial performance analysis of the 2011-2020 financial data of participation banks operating in our country will be made using the Promethee method. According to the research results; Among the participation banks operating in Turkey, the banks with the highest performance are; Kuveyt Türk, Türkiye Finans and Vakıf Katılım. Institutions with the lowest performance are; Albaraka Türk, Bank Asya and Emlak Participation.With the findings obtained, it was underlined that the financial structures of participation banks should be strong in order to increase their share from the banking sector to the desired levels, and that they should be prepared for fluctuations or possible banking crises to be overcome with minimum loss, especially during crisis periods.