Üç Mirzaların (Nogay,Mamay,Edigey) Altın Orda Devleti ile Rus Knezlikleri arasındaki ilişkilerde rolü ve tesirleri

Abstract

Altın Orda Devleti Cengiz Kağan'ın oğlu Cuci'nin oğlu Sayın Batu Han tarafından Deşt-i Kıpçak coğrafyasında kurulmuş bir devlettir. Cuci babasından altı ay önce 1227 yılında ölünce Cengiz Kağan da ona ait toprakları torunu Sayın Batu Han'ın idaresine vermiştir. Sayın Batu Han Deşt-i Kıpçak seferinden sonra Cengiz Kağan'ın emriyle burada Altın busagalı Ak Orda'yı kurmuştur. Devletin ismi de bu sebeple Altın Orda şeklinde anılmaktadır. Ayrıca Batu Han Rus Knezliklerini de itaat altına almıştır Ruslar Altın Orda Devletinin vassalı olup Altın Orda Devletine vergi ödemeye başlamıştır. Rus Knezleri Altın Orda hanından yarlık almadan kendi knezlik tahtlarına çıkamıyorlardı. Ruslar yaklaşık 200 yıl boyunca Altın Orda egemenliğinde kalmıştır. Bu süreç içinde zaman zaman Altın Orda Devleti içinde sivrilip diğer devlet adamlarından ve hatta Altın Orda hanlarından daha güçlü bir konuma yükselen devlet adamları olmuştur. Bu devlet adamları Altın Orda- Rus ilişkilerini doğrudan kontrol altında tutma ve etkileme bulmuşlardır. Bu devlet adamlarından ilki Cuci Hanın torunu Emir Nogay'dır. Başlarda ordu komutanı olarak görev yapsa da zamanla gücü o denli artmıştır ki Altın Orda hanını tahta çıkarıp indirecek kadar güç sahibi olmuştur. Ardından Bulkak devrinde ortaya çıkan Kiyat kabilesinden Emir Mamay ise Canıbek Hanın damadı oluyordu. Emir Mamay'da tıpkı Emir Nogay gibi bir yükseliş yaşayıp o da Altın Orda tahtına tayin edebilecek duruma gelmiştir. Emir Mamay Altın Orda Devleti -Rus Knezlikleri açısından büyük önem arz eden meşhur Kulikovskaya Savaşında da Altın Orda Devletinin ordu komutanı olarak bu tarihi muharebenin baş kahramanlarından birisiydi. Son devlet adamı ise Mangıt kabilesinden Emir Edigey'dir. Emir Edige'de diğer mirzalar gibi asker ve tümen komutanı idi. O da Altın Orda hanlarını tahta çıkarıp indirmeye muvaffak olmuştur. Altın Orda Devleti yönetimindeki kukla hanlar ve o kuklaları oynatan bu üç mirza zamanla Rus Knezliklerinin itaatsizliklerinin ve bağımsızlık emellerinin tek müsebbibi olacaktır. Bu tez çalışması bu konuyu değerlendirmek amacı ile yazılmıştır.Anahtar Kelimeler: Altın Orda Devleti , Rus Knezlikleri, Emir Nogay, Emir Mamay, Emir Edige

The Golden Horde State was established in the Dasht-i Qipchak geography by Batu Khan, the son of Jinggis Qaghan's son Jochi. When Jochi died in 1227, six months before his father, Jinggis Khan gave his lands to his grandson, Batu Khan. Batu Khan established the Golden Busaga Aq Orda here by the order of Jinggis Qaghan from the second Dasht-i Qipchak expedition. For this reason, the name of the state is known as the Golden Horde. In addition, Khan also subordinated the Russian Principalities. The Russians became vassals of the Golden Horde State and began to pay taxes to the Golden Horde state. The Russian Knezs could not ascend to the throne of their own principality without being favored by the Khan of the Golden Horde. The Russians remained under the rule of the Golden Horde for about 200 years. In this process, from time to time, there were statesmen who excelled in the Golden Horde State and rose to a stronger position than other statesmen and even the Khans. These statesmen established direct control and influence on the Golden Horde-Russian relations. The first of these statesmen was Emir Nogai, the grandson of Jochi Khan. Although he served as the army commander in the beginning, his time power increased so much that he had enough power to enthrone the Khan of the Golden Horde. Then, Emir Mamai from the Kiyat tribe that emerged during the Bulkak period became Janibek Khan's son-in-law. Just like Emir Nogai, Emir Mamai also rose in power and became able to appoint him to the throne of the Golden Horde. Emir Mamai was one of the main heroes of this historical war as the army commander of the Golden Horde State in the famous battle of Kulikovskaya, which was of great importance for the Golden Horde State-Russian Principalities. The last statesman is Emir Edigei from the Mangut tribe. Like other mirzas, Emir Edige was a soldier and a division commander. He also succeeded in enthroning and overthrowing the Golden Horde Khans. The puppet khans under the rule of the Golden Horde State and these three mirzas that played those puppets would in time be the sole cause of the disobedience and independence ambitions of the Russian Principalities. This thesis was written with the aim of evaluating this subject.Keywords: Golden Horde State, Russian Principalities, Emir Nogai, Emir Mamai, Emir Edige