Küresel belirsizliklerin makroekonomik aktivite üzerindeki etkileri: Türkiye örneği

Abstract

Bu çalışmada, küresel ölçekte ekonomik ve politik gelişmelerden kaynaklanan belirsizliklerin Türkiye'de yatırım, tüketim, istihdam ve toplam üretim gibi reel makroekonomik aktiviteyi yönlendiren temel değişkenler üzerindeki olası doğrusal ve doğrusal olmayan etkilerinin tespit edilmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla, söz konusu belirsizlikler ile makroekonomik aktivite arasındaki etkileşimler, 1999q1-2020q4 dönemi için hem sabit hem de zamanla değişen parametreli VAR modelleri kullanılarak araştırılmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre, belirsizlik şoklarının makroekonomik aktivite üzerinde, teorik ve ampirik literatürün büyük bir bölümünde öngörüldüğü gibi daraltıcı etkiler meydana getirdiği tespit edilmiştir. Daha da önemlisi, belirsizlik şoklarının analize konu olan değişkenler üzerindeki etkilerinin sabit olmadığı ve özellikle kriz dönemlerinde daha da derinleştiği saptanmıştır. Ayrıca, söz konusu şoklar karşısında en yüksek tepkiyi veren değişkenin yatırım olduğu tespit edilmiştir. Bu tespit, yatırım kararlarının diğer iktisadi kararlara göre geleceğe ilişkin beklentilerdeki değişimlere daha fazla duyarlı olduğunu ve buna bağlı olarak küresel belirsizliklerin toplam çıktı üzerindeki etkilerinin en çok yatırım kanalı üzerinden gerçekleştiğini göstermektedir. Bunların yanı sıra, belirsizlik şokları karşısında değişkenlerin vermiş olduğu tepkilerin, genellikle 11 Eylül saldırıları ve ABD-Irak savaşı gibi jeopolitik kaygıların zirveye ulaştığı dönemler ile COVID-19 Pandemisi gibi sağlık kaygılarının yüksek olduğu dönemlerde, Avrupa borç krizi ve Brexit referandumu gibi diğer ekonomik ve politik krizlerin yaşandığı dönemlere göre daha şiddetli olduğu saptanmıştır. Çalışmada ayrıca Granger ve Bootstrap nedensellik testleri uygulanmış ve küresel belirsizliklerden tüm değişkenlere doğru tek yönlü nedensellik ilişkisinin bulunduğu sonucuna ulaşılmıştır. Analizlerden elde edilen bulguların tamamı dikkate alındığında, Türkiye ekonomisinin hali hazırda kırılgan yapısını muhafaza ettiği görülmektedir. Bu bakımdan, yüksek belirsizlik dönemlerinde konjonktür karşıtı politikaların etkinliğinin sınırlı kalabileceği hususu dikkate alınarak, Türkiye ekonomisinde güçlü, dengeli ve sürdürülebilir büyümeyi destekleyecek politika adımlarının atılması gereklilik arz etmektedir.

In this study, it is aimed to determine the possible linear and non-linear effects of uncertainties arising from economic and political developments on a global scale on the main macroeconomic variables such as investment, employment, consumption, and total production that direct the real macroeconomic activity in Turkey. For this purpose, the interactions between these uncertainties and macroeconomic activity were investigated using both constant and time-varying parameter VAR models for the 1999q1-2020q4 period. According to the findings, uncertainty shocks have contractionary effects on macroeconomic activity, as predicted in most of the theoretical and empirical literature. More importantly, it is found that the effects of uncertainty shocks on variables are not stable and become deeper especially during crisis periods. It is also found that the variable that gives the highest response to these shocks is investment. This finding indicates that investment decisions are more sensitive to changes in future expectations than other economic decisions, and accordingly, the effects of global uncertainties on aggregate output are mostly realized through the investment channel. Moreover, it is found that the responses of the variables to uncertainty shocks are generally more severe during periods (such as 9/11 attacks, USA-Iraq war, and COVID-19 Pandemic) when geopolitical and health concerns are high, compared to periods when other economic and political crises (such as European debt crisis and Brexit referendum) are experienced. In the study, Granger and Bootstrap causality tests were also applied, and it was concluded that there is a unilateral causality running from global uncertainties to macroeconomic variables. When all the findings obtained from the analysis are taken into consideration, it is seen that the Turkish economy still maintains its fragile structure. In this respect, considering the fact that the effectiveness of counter-cyclical policies may be limited in times of high uncertainty, it is necessary to take policy actions that will support strong, balanced, and sustainable growth in the Turkish economy.