Erzurum Müzesi'nde bulunan bir grup lüle

Abstract

Erzurum Müzesi'nde Bulunan Bir Grup Lüle adlı tez çalışmamızda Erzurum Kale Kazısı, Bayburt Kale Kazısı, Sos Höyük Kazısı ve Tasmasor Kurtarma Kazısı ile hediye, satın alma, Halkevi'nden devir, istirdat vb. yollardan müzeye gelen 100 adet lüle incelenmiştir. Lüle, pişmiş toprak malzemeden yapılmış, bir kenarında deliği bulunan, içerisine tütün ya da tömbeki koyularak içilen kaba verilen isimdir. Tütünün 17. yüzyılın başlarında Osmanlı topraklarına girmesi ve toplumun her kesiminde hızlı bir yayılım göstermesiyle birlikte lüle zanaatı ortaya çıkmış ve bir esnaf loncasına bağlanarak Osmanlı Sanatı içinde kendine yer edinmiştir. Tütünün 20. yüzyıl başlarında içim şeklinin değişmesiyle birlikte lülecilik son bulmuş ve tarihteki yerini almıştır. Tez çalışması kapsamında incelenen eserler, çanakları dikkate alınarak; basık yuvarlak, yuvarlak, lale, torba, krater, silindir, karinalı, konik, kaideli basık yuvarlak çanaklı ve disk kaideli lüleler olmak üzere 10 tipe ayrılmış, süsleme özellikleri, boyutları, renkleri ve bütün ayrıntılarıyla tanıtılmıştır. Bu eserlerin başka kazılardan çıkarılan lülelerle benzer ve farklı özellikleri ile renkleri, boyutları ve duman yolu ağız çapları dikkate alınarak tarihlendirilmesi ve bir bütün içindeki yeri belirlenmeye çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler: Lüle, Tütün, Osmanlı, Erzurum Müzesi

This study titled A Group of Pipes in Erzurum Museum examined one hundred pipes collected through the ways of receiving gifts, purchasing, transferring from Community Center and detinue during Erzurum Castle Excavation, Bayburt Castle Excavation, Sos Höyük Excavation and Tasmasor Rescue Excavation. Pipe is a device made of terra-cotta material with a hole on one side, and is used for smoking by putting tobacco inside. With the entry of tobacco into the Ottoman lands at the beginning of the 17th century and its rapid spread in all parts of the society, pipe art emerged and became a part of Ottoman Art after having been affiliated to a craftsman's guild. With the advent of new smoking style of tobacco at the beginning of the 20th century, pipe art came to an end and took its place in history.Considering their bowls, the pipes examined in this study were divided into 10 types as half round, round, tulip, bag, crater, cylinder, keeled, conical, pedestal and half rounded bowl and disc pedestal. They were introduced in terms of their ornamental features, sizes, colors and in all details. Taking into account their similar and different features compared to those found in other excavations, their colors, sizes and mouth, the diameters of mouthpiece, they were dated and their places in a whole were determined.Keywords: Pipe, Tobacco, Ottoman, Erzurum Museum