Coğrafi özellikleri bakımından serçeme çayı havzası

Abstract

Doğu Anadolu Bölgesi'nin Erzurum-Kars Bölümü'nde yer alan Serçeme Çayı Havzası, idari olarak Erzurum ili sınırları içinde yer alıp, havzadaki mahallelerin 29'u Aziziye ilçesine, 2'si ise Aşkale ilçesine bağlıdır. Çalışma sahasının toplam yüz ölçümü 714 km² olup Erzurum il merkezine en yakın olan Gelinkaya mahallesi yaklaşık 35 km mesafededir. Kaynağını kuzeyde Dumlu Dağlarının batı yamaçlarından alan Serçeme Çayı, Kuzeydoğu-Güneybatı istikametinde akarak Çayköy mahallesinden sonra Karasu Nehri'ne karışır. İnceleme sahasında Jura, Kretase, Eosen Neojen ve Kuvaterner dönemlerine ait birimlere rastlanmaktadır. Havzanın en yaşlı birimi Jura formasyonları, havzanın orta ve batı kesiminde yer alırken en genç birimleri olan Kuvaterner formasyonları alüvyal sahalar ve birikinti konilerinde görülür. Çalışma sahasının ana jeomorfolojik ünitesini dağlar ve tepeler oluşturmaktadır. Havzanın en yüksek noktasının Çivilkaya Tepesi oluşturur ve yükseltisi 3120 metredir. Havzada sert karasal iklime bağlı olarak kışlar uzun sürüp karın yerde kalma süresi fazladır. Araştırma sahası bitki örtüsü bakımından genellikle Alpin çayırlar sahasında yer almaktadır. Sahada yer yer kavak ve sarıçam ağaçlarından oluşan koruluklara da rastlanmaktadır. Toprak özellikleri bakımından kestane rengi topraklar ve bazaltik topraklar daha fazla alan kaplar.Serçeme Çayı Havzası'nın nüfusu genel olarak 1980'lere kadar artış, bu tarihten sonra da azalış eğilimi göstermiştir. 2020 yılı itibariyle havzadaki toplam nüfus 5456'dır. Ekonomik faaliyetleri incelediğimizde sahada esas geçim kaynağının hayvancılık olduğu görülür. İklim ve yer şekilleri zirai faaliyetleri sınırlandırsa da sahada tahıl tarımı ve yem bitkileri tarımı da yapılmaktadır. Sahada turizm faaliyetleri çok az olmakla birlikte günübirlik rekreasyonel faaliyetler ve doğa gezileri ve trekking gibi faaliyetler de yapılmaktadır. Ayrıca sahada ticari faaliyetler ve sanayi de gelişmemiş olup, ticari olarak canlı hayvan satışı ön plana çıkmaktadır. Sanayi faaliyetleri Kuzgun Barajı Hidroelektrik Santrali ve Gelinkaya Hidroelektrik Santrali'nde gerçekleşmektedir. Sahada ulaşım ve haberleşme faaliyetleri çok fazla gelişmemekle birlikte yeterli denebilecek düzeydedir.

Serçeme Stream Basin, which is located in Erzurum-Kars Division of the Eastern Anatolia Region, is administratively within the borders of Erzurum province, 29 of the neighborhoods in the basin are connected to the Aziziye district and 2 to the Aşkale district. The total surface area of the study area is 714 km² and Gelinkaya district, which is the closest to Erzurum city center, is approximately 35 km away. Serçeme Stream, which takes its source from the western slopes of the Dumlu Mountains in the north, flows in the Northeast-Southwest direction and joins the Karasu River after the Çayköy district. Units belonging to Jurassic, Cretaceous, Eocene, Neogene and Quaternary periods are encountered in the study area. Jurassic formations, the oldest unit of the basin, are located in the central and western parts of the basin, while the youngest units, Quaternary formations, are seen in alluvial fields and accumulation cones. Mountains and hills constitute the main geo-morphological unit of the study area. The highest point of the basin is Çivilkaya Hill and its elevation is 3120 meters. Depending on the harsh continental climate in the basin, the winters are long and the snow stays on the ground for a long time. The research area is generally located in the Alpine meadows area in terms of vegetation. There are also groves of poplar and yellow pine trees in the area. In terms of soil properties, chestnut soils and basaltic soils take up more area.The population of Serçeme Stream Basin generally increased until the 1980s, and after this date, it showed a decreasing trend. Since 2020, the total population in the basin has reached 5456. When we examine the economic activities, it is seen that the main source of livelihood in the field is animal husbandry. Although the climate and landforms limit agricultural activities, grain farming and forage crops are also cultivated in the field. Although there are very few tourism activities in the field, activities such as daily recreational activities, nature trips and trekking are also carried out. In addition, commercial activities and industry are not developed in the field, and the sale of live animals commercially comes to the fore. Industrial activities take place at Kuzgun Dam Hydroelectric Power Plant and Gelinkaya Hydroelectric Power Plant. Although transportation and communication activities in the field are not developed much, they are at a sufficient level.