Cüveynî'de âlemin hudûsu

Abstract

Bu çalışmada Allah'ın varlığının delillerinden biri olan hudûs delilinin `Âlem hâdistir.` önermesi, hicri beşinci yüzyılda yaşayan ve İmâmü'l-Harameyn olarak bilinen Eş'arî mezhebine mensup Abdülmelik el-Cüveynî'nin görüşleri çerçevesinde ele alınmıştır. Çalışma yürütülürken büyük ölçüde, Cüveynî'nin bu konuya geniş bir şekilde yer verdiği eş-Şâmil fî Usûli'd-Dîn adlı eserinden yararlanılmıştır.Çalışmamızın ilk bölümünde Cüveynî'ye kadar olan dönemde Allah-âlem ilişkisine bakış ve var olan hudûs delilinin farklı formları incelenmiştir. Hudûs delilinin öncüllerine yaklaşımlar ve bu öncüllerin nasıl delillendirildiği açıklanmaya çalışılmıştır. Son olarak Cüveynî'nin hudûs delilini kendisine has bir yaklaşımla nasıl formüle ettiğine değinilmiştir. Onun yaklaşımının kendine kadar olan dönemde ve kendi mezhebi içerisinde nerede bulunduğu, kendisinden sonraki dönemi de nasıl etkilediği değerlendirilmeye çalışılmıştır.İkinci ve çalışmamızın konusunun asıl işleneceği bölümde Cüveynî'nin âlemin hudûsu hakkındaki görüşleri değerlendirilmiştir. Cüveynî'nin, âlemin hudûsunu ispatlarken kullandığı cevher-araz metodu incelenmiştir. Onun, varlıkları yalnızca hudusları bakımından değil imkanları bakımından da ele alması ve bunu delile entegre etmesi değerlendirilmiştir. Ayrıca cevher-araz metodunu işlerken ortaya koyduğu usulün, Cüveynî'nin akidesini nasıl şekilendirdiği tespit edilmeye çalışılmıştır.

In this study, the proposition `The universe is hadith.` of huduth argument, which is one of the proofs of the existence of God, is discussed within the framework of the views of Abd al-Malik al- Juwayni, known as Imâm al- Haramayn, lived in the hijri fifth century and belong to the Ashari sect. While the study was being carried out, Juwayni's work named al-Shamil fi Usul al-Din, in which this subject was extensively covered, was used.In the first part of our study, the view of the relationship between God and the universe and the different forms of huduth argument in the period up to Juwayni were examined. It has been tried to explain the approaches to the premises of the huduth argument and how these premises were proved. Finally, it is mentioned how Juwayni formulated the huduth argument with a unique approach. It has been tried to evaluate where his approach was in the period up to himself and within his own sect, and how it affected the period after him.In the second part, in which the main subject of our study will be handled, Juwayni's views on the huduth of the universe have been evaluated. The jawhar- 'arad method that Juwayni used while proving the existence of the universe was examined. Juwayni's handling of assets not only in terms of huduth but also in terms of their possibilities and integrating this into the evidence has been evaluated. In addition, it has been tried to determine how the method he used while processing the jawhar-'arad method shaped the creed of Juwayni.