İbnü'l-Arabî'nin velâyet öğretisi

Abstract

Bu çalışmada, tasavvuf ilminin temel dayanak noktasını teşkil eden velâyet meselesi tasavvuf tarihinin seçkin isimlerinden İbnü'l-Arabî'nin yaklaşımları çerçevesinde ele alınmıştır. İbnü'l-Arabî ile birlikte tasavvuf ilminin gündemine eklenen yahut dönüşen temalar aynı zamanda onun velayet öğretisine kattığı boyutları gösterir. Çalışmada İbnü'l-Arabî'nin eserleri kronolojik bir okumaya tabi tutulmuş, böylece velâyet öğretisinin onun farklı eserlerinde hangi kavramlar üzerine şekillendiği ortaya konulmuştur. Velayet öğretisinin iki temel boyutunu oluşturmaları sebebiyle varlık ve bilgi meseleleri bu çalışmanın ilk iki bölümünün konusunu oluşturur. Çalışmanın üçüncü bölümü ise tasavvuf tarihinin erken dönemlerinden itibaren problematik alanlarından birisine karşılık gelen nübüvvet-velâyet tartışmalarına ayrılmıştır. Bu anlamda İbnü'l-Arabî öncesi dönemde ortaya çıkan nübüvvet-velâyet tartışmalarına ilişkin klasik kaynaklar ve ikincil literatür üzerinden bir perspektif geliştirilmeye çalışılmıştır. Buna mukabil İbnü'l-Arabî'nin metafizik bir anlayışa dayanan varlık ve bilgi anlayışının nübüvvet-velâyet meselelesini nasıl etkilediği ve dönüştürdüğü kavramsal yönden ortaya konulmuştur. Öğretinin hatmiyet tartışmalarıyla ilgili boyutları da çalışmanın üçüncü bölümünde ele alınarak nübüvvet sonrası döneme dair İbnü'l-Arabî'nin perspektifi belirginleştirilmiştir. Böylece bu çalışmada, İbnü'l-Arabî'nin ilâhî isimler merkezli bir yaklaşımı öne çıkarmasıyla mevcut velâyet anlayışını öğreti düzeyinde taşıdığı çerçeve ortaya konulmuştur.

In this study, the issue of sainthood (walayah), which constitutes the mainstay of the science of Sufism, is discussed within the framework of the approaches of Ibn al-'Arabi, one of the distinguished names in the history of Sufism. The themes that were added to or transformed into the agenda of Sufism with Ibn al-'Arabi also show the dimensions that he added to the doctrine of sainthood. In the study, the works of Ibn al-'Arabi were subjected to a chronological reading, thus it was revealed on which concepts the doctrine of sainthood was shaped in his different works. The issues of existence and knowledge form the subject of the first two parts of this study, since they make up the two crucial dimensions of the doctrine of sainthood. The third part of the study is devoted to the prophethood-sainthood discussions, which corresponds to one of the problematic areas since the early periods of the history of Sufism. In this sense, a perspective has been tried to be developed over the classical sources and secondary literature regarding the prophethood-sainthood discussions that emerged in the pre-Ibn al-'Arabi period. On the other hand, it has been put forward conceptually how Ibn al-'Arabi's understanding of existence and knowledge, which is based on a metaphysical understanding, affects and transforms the issues of prophethood-sainthood. In the third part of the study, the dimensions of the doctrine related to the debates on sealness (khatmiyyah) are also discussed, and Ibn al-'Arabi's perspective on the post-prophecy period has been clarified. Thus, in this study, the framework in which Ibn al-'Arabi carries the current understanding of sainthood at the level of doctrine has been revealed by emphasizing an approach centered on divine names.