Mes'ûdî ve tarihçiliği

Abstract

Ebu'l-Hasan Ali b. Hüseyin el-Mes'ûdî (ö. 345/956), tarihi (ahbâr) bütün ilimlerin kendisinden neşet ettiği memba olarak tanımlamaktadır. Eserlerinde coğrafya, edebiyat gibi pek çok sahayı tarih ilmi içinde kapsamış, kronolojik dünya tarihiyle birlikte kaydetmiştir. Bu sebeple onun eserleri metodoloji açısından incelendiğinde, tarihe farklı pencerelerden bakma imkanı sunmaktadır. Bu çalışma, müellifin günümüze ulaşan iki eseri Mürûcü'z-zeheb ile et-Tenbîh ve'l-işrâf'tan hareketle Mes'ûdî'nin tarihçiliği konusunda teorik bir çerçeve çizmeyi hedeflemektedir. Bu amaçla müellifin tarihî bilgiyi tespit edip değerlendirmek için kullandığı metotlar ve tarih kitabı yazarken tercih ettiği üslup, metinlerinden hareketle değerlendirilmiştir. Onun pek çok ilim dalını ahbâr şemsiyesi altında toplayan anlatısı, tarih, edebiyat ve mantık kuramlarından yararlanılarak metodolojik olarak ele alınmıştır. Böylece onun çok yönlü bir âlim olarak telif usulüne yaptığı katkılar ve bu usulü tevarüs ettiği bilim dalları ile tarihin ilişkisi gösterilmiştir.

Abu al-Hasan Ali b. al-Husayn al-Mas'ūdī (d. 345/956) defined history (akhbār) as the fountain from which all branches of science emerge. His Works encompass different branches of sciences, for example he included geography and literature within the field of history and recorded them together with chronological world history. For this reason, when his works are analyzed in terms of methodology, they offer the opportunity to look at history from different perspectives. This study aims to draw a theoretical framework for al-Mas'ūdī's historiography based on his two extant books: Murūj al-dhahab and al-Tanbīh wa al-ishrāf. For this purpose, the methods that al-Mas'ūdī used to identify and evaluate historical information and the style he preferred in writing a history book, are evaluated based on his texts. His narrative, which gathers many branches of science under the umbrella of ahbār, is methodologically analyzed by utilizing theories of history, literature and logic. Thus, it will be possible to show his contributions as a versatile scholar to the method of composition and the relationship between history and the branches of science from which he inherited this method.