Seyitömer, Bursa ve Afşin Elbistan Bölgesi'ne ait kömür damarlarının kendiliğinden yanma karakteristiğinin belirlenmesi

Abstract

Kendiliğinden yanma olayı kömür madenciliğinde sıklıkla rastlanan ve madencilik faaliyetlerini zorlaştıran önemli bir doğa olayıdır. Birçok farklı faktörün etkisinde gerçekleşen kendiliğinden yanma prosesi yalnızca yeraltı madenciliğinde değil aynı zamanda açık ocaklarda, stok sahalarında ve kömürün kara yolu ya da deniz yoluyla uzun mesafeli taşınmasında da ortaya çıkmaktadır. Madencilik alanında işçi sağlığı ve iş güvenliğini tehdit eden bu olay, gerekli önlemlerin alınamaması durumunda çalışanların hayatını kaybetmesine neden olabilmektedir. Öte yandan işletmelerde ekonomik açıdan üretim kayıplarına ve makine-ekipmanların hasar görmesine neden olmaktadır. Telafisi olmayan bu gibi zararların önüne geçebilmek adına kendiliğinden yanma ile ilgili alınacak önlemlerin henüz üretim planlama aşamasında ortaya konması oldukça önemlidir. Bu önlemlerin en başında da kömürün kendiliğinden yanma davranışının belirlenmesi gelmektedir. Bu tez çalışmasında Çelikler Holding A.Ş. bünyesinde faaliyet gösteren Seyitömer Linyit İşletmesi, Bursa Linyit İşletmesi ve Afşin Elbistan Linyit İşletmesinden alınan kömür numunelerinin kendiliğinden yanma yatkınlıklarının tespit edilmesine yönelik deneysel çalışmalar yapılmıştır. Söz konusu maden ocaklarından temin edilen toplam 20 adet numunenin kendiliğinden yanma karakteristiği kesişim noktası metodu kullanılarak analiz edilmiştir. Her işletme kömürüne ait tutuşma sıcaklıkları ve yanma risk indeksi değerleri de ortaya konmuştur. Buna göre; Seyitömer linyit işletmesi S-49 panosu 164-166°C, Höyük panosu 162-176°C, Bursa Linyit İşletmesi A panosu 154-160°C ve Afşin Elbistan Linyit İşletmesi 63 no'lu panonun tutuşma sıcaklıkları ise 155-161°C arasında değerler almıştır. Elde edilen sonuçlardan hareketle Seyitömer Linyit İşletmesi ve Bursa Linyit İşletmesi'ne ait kömürler kendiliğinden yanma riski açısından `yüksek` riskli olarak belirlenirken Afşin Elbistan Linyit İşletmesi kömürlerinin kendiliğinden yanma riski ise `orta- yüksek` olarak saptanmaktadır.

Spontaneous combustion is an important natural phenomenon that is frequently encountered in coal mining and makes mining activities difficult. The spontaneous combustion process, which occurs under the influence of many different factors, occurs not only in underground mining, but also in open pits, stockpiles and long-distance transport of coal by road or sea. This event, which threatens the health and safety of workers in the mining field, can cause the death of employees if the necessary precautions are not taken. On the other hand, it causes economic production losses and damage to machinery-equipment in enterprises. In order to prevent such irreparable damages, it is very important that the measures to be taken regarding spontaneous combustion are put forward at the production planning stage. At the forefront of these measures is the determination of the spontaneous combustion behavior of coal. In this thesis, experimental studies have been carried out to determine the spontaneous combustion susceptibility of coal samples taken from Seyitömer Lignite Enterprise, Bursa Lignite Enterprise and Afşin Elbistan Lignite Enterprise operating within the Çelikler Corporation. The spontaneous combustion characteristics of a total of 20 samples obtained from the mentioned mines were analyzed using the crossing point method. Ignition temperatures and liablity risk index values of each operating coal are also revealed. According to this, ignition temperatures of Seyitömer Lignite Enterprise S-49 panel 164-166°C, Höyük panel 162-176°C, Bursa Lignite Enterprise A panel 154-160°C and Afşin Elbistan Lignite Enterprise panel no 63 have ignition temperatures between 155-161°C got values. Based on the results obtained, coals belonging to Seyitömer Lignite Enterprise and Bursa Lignite Enterprise are determined as `high` risk in terms of spontaneous combustion risk, while the risk of spontaneous combustion of Afşin Elbistan Lignite Enterprise coals is determined as `medium-high`.