Kıvâmî Fetihnâme'sinin bağlamlı dizin ve işlevsel sözlüğü

Abstract

TEBDİZ (Tarih ve Edebiyat Metinleri Bağlamlı Dizini ve İşlevsel Sözlüğü) manzum ve mensur eserleri meydana getiren sözcüklerin anlamlarını ve bağlamlarını ortaya çıkarmak üzere kurulmuş elektronik sözlük sistemidir. Bu sistem ile aynı zamanda yazarın sanat anlayışı ve onu besleyen devrin bir edebî haritası çizilerek klâsik Türk şiirinin anlam dünyası ortaya çıkarılmaya çalışılmaktadır. Bu tezde de klâsik Türk edebiyatı 15. yüzyıl şâirlerinden Kıvâmî'nin Fetihnâme-i Sultan Mehmed isimli eserinin TEBDİZ projesi çerçevesinde bağlamlı dizini ve işlevsel sözlüğü oluşturulmuştur. Eserde yer alan manzumeler şekil ve türlerine göre numaralandırılarak TEBDİZ sistemine yüklenmiştir. Kelime ve kelime gurupları ek ve kök ayrımına gidilerek dönemin kültürel, siyasi ve sosyal yaşantısına uygun olarak TEBDİZ veri girişi yöntemiyle anlamlandırılmıştır. Anlamlandırılan kelime ve kelime gurupları TEBDİZ sisteminde alfabetik olarak bağlamsal dizin haline getirilmiştir. Bu sayede eserin müelifi Kıvâmî'nin sanat anlayışını ve 15. yüzyıl klâsik Türk edebiyatının anlam dünyasını ortaya çıkarmaya yönelik yapılacak araştırmalara katkı sağlamak amaçlanmıştır. Bu çalışma sonucunda hazırlanan sözlük, XV. yüzyıl şâirlerinden olan Kıvâmî'nin Fetihnâme'si üzerine yapılacak çalışmalarda okuyucu ve araştırmacılara katkı sağlayacaktır.Anahtar kelime: Kıvâmî, Fetihnâme, TEBDİZ

TEBDIZ, (the Contextual Indexes and Functional Dictionary of Turkish Literature) is an electronic dictionary system established to reveal the meanings and contexts of the words that make up verse and prose Works. With this system, the semantic world of classical Turkish poetry is tried to be revealed by drawing a literary map of the author's understanding of art and the period that inspired it. In this thesis, a contextual index and functional dictionary of Kıvâmî's Fetihname-i Sultan Mehmed, one of the 15th century poets of classical Turkish literature, was created within the framework of the TEBDİZ project. The poems in the work are numbered according to their shapes and types and uploaded to the TEBDİZ system. Words and word groups were separated by affixes and roots and were interpreted with the TEBDIZ data entry method in accordance with the cultural, political and social life of the period. The words and word groups that are interpreted have been made into a contextual index in alphabetical order in the TEBDİZ system. In this way, it is aimed to contribute to the researches to reveal the artistic understanding of the author of the work, Kıvâmî, and the world of meaning of the 15th century classical Turkish literature. The dictionary prepared as a result of this study will contribute to the readers and researchers in their studies on the Fetihname of Kıvâmî, who is one of the poets of the 15th century.Keywords: Kıvâmî, Fetihname, TEBDİZ