Ortaokul öğrencilerinin beden eğitimi ve spor dersine ilişkin değer algıları ve tutumlarının incelenmesi

Abstract

Bu araştırma, ortaokul öğrencilerinin beden eğitimi ve spor dersine ilişkin tutumları ve değer algılarının incelenmesi amacıyla 2020-2021 eğitim-öğretim yılı ikinci döneminde 7. sınıfta öğrenim gören 91 öğrenci ile yapılmıştır. Araştırmada, ön test-son test kontrol gruplu yarı deneysel model kullanılmıştır. Gruplar, `Spor Eğitim Modeli (SEM)`, `Fiziksel Etkinlik Kartı (FEK)`, `Geleneksel Çocuk Oyunları (GÇO)` ve `Kontrol Grubu (KG)` şeklinde oluşturularak 10 haftalık uygulama süreci yürütülmüştür. Veriler, nicel ağırlıklı toplanmış, nicel verileri açıklamak için de nitel veri toplama tekniklerinden odak grup görüşmesi ve ders gözlemleri yapılmıştır. Nicel verilerin toplanmasında `Beden Eğitimi ve Spor Dersi Değerler Eğitimi Ölçeği` ile `Beden Eğitimi ve Spor Tutum Ölçeği` kullanılmıştır. Verilerin analizinde aritmetik ortalama, standart sapma, frekans ve korelasyon analizleri yapılmıştır. İkili ve çoklu karşılaştırmalarda ise Wilcoxon, Mann Whitney U ve Kruskal Wallis analizleri yapılmış .05 anlamlılık düzeyi dikkate alınmıştır. Nitel verilerin analizinde içerik analizi yapılmıştır. Araştırma bulgularına göre; tüm gruplardaki öğrencilerin, beden eğitimi ve spor dersine ilişkin tutum ve değer algılarında artış görülmüştür. Değer ölçeğinde sırasıyla dostluk, öz denetim, yardımseverlik, adalet ve sorumluluk en çok gelişen değerler olmuştur. Öğrenciler gruplara göre kıyaslandığında, değer ölçeği adalet boyutunda anlamlı fark bulunmazken, diğer boyutlar ve tutum ölçeğinde anlamlı farklar tespit edilmiştir. Sorumluluk ve öz denetim boyutunda GÇO grubundaki öğrencilerin puanları FEK ve KG öğrencilerinden anlamlı olarak yüksektir. Yardımseverlik ve dostluk boyutunda ise SEM ve GÇO grubu öğrencilerinin puanı KG öğrencilerinden anlamlı olarak yüksektir. Tutum ölçeğinde ise SEM, FEK ve GÇO öğrencilerinin puanı KG öğrencilerinden anlamlı olarak yüksektir. Değer algısında en fazla gelişim GÇO grubunda görülürken, ders tutumunda FEK grubu lehine artış görülmüştür. Öğrenciler cinsiyete göre kıyaslandığında öz denetim boyutunda erkekler lehine artış anlamlı iken, diğer değer boyutları ve ders tutumunda anlamlı farklılığa rastlanmamıştır. Tutum ve değer algısı arasında pozitif orta düzey ilişki tespit edilmiştir. Nitel bulgular incelendiğinde; öğrenciler, oyun içerisinde arkadaşlarına karşı saygılı olduğu için aşırı sevinç yaşamadıklarını belirtmişlerdir. Kazanma ve kaybetme gibi duyguların paylaşımında, SEM grubu öğrencileri paylaşımın aynı takım içerisinde olduğunu; FEK grubu öğrencileri ise hemcinsler arasında bu duygunun yaşandığını söylemişlerdir. Öğrenciler, oyun içerisinde yapılan hataları, hata miktarına göre normal karşılayıp kabullenmişlerdir. Öğrenciler, beden eğitimi ve spor dersinde doğrudan aile, çevre ve ülke değerlerine vurgu yapılmadığını düşünmüş ve bu doğrultuda gelişimleri sınırlı olmuştur. Öğrenciler, takımlar oluşturulurken kazanma duyguları ön planda olduğundan ve yakın arkadaşları ile birlikte olmak istediğinden eşit davranamayacaklarını belirtmişlerdir. Öğrencilerin işbirlikli çalışma tutumlarının yüksek çıkmasını; SEM öğrencileri uyguladığı rollerle iş bölümü yaptıklarına, GÇO öğrencileri kazanmak için oyun içi rollerin hepsinde başarılı olunması gerektiğine, FEK öğrencileri iyi yapan öğrencilerin zorlanan öğrencilere yardımcı olmasına ve KG öğrencileri ise takım oyunları ile paylaşımın güzelliğine değinerek açıklamışlardır. Öğrenciler, beden eğitimi dersinin sağlık gelişimi yönündeki tutumu için sınırlı gelişim göstermiştir. Öğrenciler bu durumu derslerde yaşadığı yorgunluk, sakatlık veya kuvvetsizliğe bağlamıştır. Araştırma sonucunda; beden eğitimi ve spor dersi etkinliklerine katılan öğrencilerin tutumları ve değer algıları gelişim göstermiştir. Değer algılarının gelişiminde GÇO ve SEM ön planda olurken, tutumda FEK'in çok etkili olduğu söylenebilir. Bu sonuçlardan hareketle öğretmenlere farklı model, yöntem ve ders materyalleri ile ders işlemeleri önerilir.

This research was conducted with 91 7th grade students in the second term of the 2020-2021 academic year in order to examine the attitudes and value perceptions of secondary school students towards physical education and sports lesson. In the research, a quasi-experimental model with pretest-posttest control group was used. The groups were formed as `Sports Education Model (SEM)`, `Physical Activity Card (PAC)`, `Traditional Children's Games (TCG)` and `Control Group (CG)` and a 10-week implementation process was carried out. The data were mostly collected quantitatively, and focus group interview and lesson observations which are from qualitative data collection techniques were implemented. `Physical Education and Sports Lesson Values Education Scale` and `Physical Education and Sports Attitude Scale` were used to collect quantitative data. Arithmetic mean, standard deviation, frequency and correlation analyses were performed in the analysis of the data. In paired and multiple comparisons, Wilcoxon, Mann Whitney U and Kruskal Wallis analyses were performed and a significance level of .05 was taken into account. Content analysis was performed in the analysis of qualitative data.According to the research findings; an increase was observed in the attitudes and value perceptions of the students in all groups towards physical education and sports lessons. In the value scale, friendship, self-control, benevolence, justice and responsibility were the values that developed the most, respectively. When the students were compared depending to the groups, there was no significant difference in the justice dimension of the value scale, while significant differences were found in the other dimensions and the attitude scale. In the dimension of responsibility and self-control, the scores of the students in the TCG group were significantly higher than the PAC and CG students. In the dimension of helpfulness and friendship, the scores of SEM and TCG group students are significantly higher than CG students. In the attitude scale, the scores of SEM, PAC and TCG students are significantly higher than those of CG students. While the greatest improvement in value perception was seen in the TCG group, an increase in favor of the PAC group was observed in the course attitude. When the students were compared depending on gender, while the increase in favor of males was significant in the self-control dimension, no significant difference was found in other value dimensions and course attitude. A positive medium level relationship was found between attitude and value perception. When the qualitative findings are examined; the students stated that they did not experience excessive joy because they were respectful towards their friends during the game. In the sharing of feelings such as winning and losing, SEM group students indicated that sharing is within the same team; PAC group students, on the other hand, stated that this feeling was experienced among their fellows. The students accepted and adopted the mistakes normally which were made in the game, depending on the amount of mistakes. The students thought that family, environment and country values were not directly emphasized in physical education and sports lessons, and their development in this direction was limited. The students stated that while the teams were being formed, they could not act equally because the feeling of winning was at the forefront and they wanted to be with their close friends. That the Students' cooperative working attitudes are high was explained by SEM students by addressing that they divided the work with the roles they performed. It was explained by TCG student by addressing that it was necessary to be successful in all in-game roles in order to win. PAC students explained it by addressing that the students who did well helped the students who had difficulties and CG students emphasized the beauty of sharing with team games. The students showed limited attitude development towards the dimension of health development of the physical education lesson due to the fatigue, disability or weakness experienced in the lessons. As a result of the research; Attitudes and value perceptions of students participating in physical education and sports lesson activities have improved. While TDC and SEM are at forefront in the development of value perceptions it can be said that PAC is very effective in attitude. Based on these results, it is recommended that teachers teach lessons with different models, methods and course materials.