Ahlâkî çözülmelerin önlenmesinde Kur'ân-ı Kerîm'in rolü

Abstract

Bu çalışmada, Albert Bandura'nın ortaya attığı sosyo-bilişsel bir mekanizma olan `Ahlâkî Çözülmeler` konusu âyetler ışığında incelenmiştir. Bir kavram olarak `Ahlâkî Çözülme` bireyin gerçekleştirmiş olduğu ahlâkî olmayan davranışları kendi iç dünyasında ahlâkileştirerek bu davranışa devam etmesidir.`Ahlâkî Çözülme Kuramı` sekiz sosyo-bilişsel mekanizmadan oluşmaktadır. Bu mekanizmalar: Ahlâkî meşrulaştırma, hafifletici kıyaslama, örtmeceli etiketleme, sonuçları azımsama, insan dışı görme, suç yükleme, sorumluluğun yer değiştirmesi ve sorumluluğun yayılmasıdır.Bu çalışmada, sözü edilen mekanizmalar açıklanmış, âyetlerde bulunan örneklerine yer verilmiştir. Ayrıca ahlâkî çözülmelerin önlenmesi amacıyla öz denetim yeteneğinin önemine değinilmiştir.Ahlâkî çözülmelere sebep olan yüksek kaygı, vesvese, hırs, şükür duygusundan yoksun olma gibi duygular anlatılarak ilgili âyetlere başvurulmuştur. Ahlâkî çözülmelerin önlenmesi amacıyla Kur'ân-ı Kerîm'de ahlâk inşasına, Hz. Peygamber'in ahlâkî örnekliğine yer verilmiştir.Sevginin ve iyiliğin ahlâkî çözülmeleri önlemedeki etkisi belirtilerek, insan hayatında özümsenmesinin gerektiğini tavsiye eden âyetlerden bahsedilmiştir. Faziletleri korumak, bağımlılıktan kurtulmak, duada güzel ahlâk istemek gibi ahlâkî çözülmeleri önleyebilecek değerler anlatılmıştır.Nitel bir araştırma tekniğiyle ele alınan bu çalışma, şimdiye kadar yapılmış çalışmalara katkı sunmakta, tefsir ilmi açısından bu konunun detaylı işlenmesine zemin hazırlamaktadır.Bu çalışma `Ahlâkî Çözülme`ler konusunda araştırma yapan araştırmacıların daha önce yapılan çalışmalarda bulunmayan, konunun âyetlerle ilişkisini ve âyetlerin önerdiği çözümleri açıklayan bir özelliğe sahiptir. Ayrıca bu çalışmanın Temel İslam Bilimleri alanında yapılacak diğer çalışmalara da katkısının olacağı düşünülmektedir.

In this study, moral disengagement which is a socio-cognitive mechanism suggested by Albert Bandura is investigated in the light of verses. Moral disengagement as a term is the continuation of the immoral behavior by moralizing the immoral behaviors of the individual in his/her own inner world. The theory of Moral disengagement is consists of eight socio-cognitive mechanism. These mechanisms are : Moral legitimization, mitigating comparison, euphemistic labeling, underestimating the results, unhuman sight, laying to one's charge,displacement of responsibility and spreading of responsibility. In this study, the mentioned mechanisms are explained, and examples found in the verses are given. Again, the importance of self-control ability is mentioned in order to prevent moral disengagement. Emotions such as high anxiety, delusion, greed, and lack of gratitude, which cause moral disengagement, are explained and the relevant verses are referenced. In order to prevent moral disengagement, the construction of morality in the Qur'an, the guidence of the Prophet with his morals are mentioned. The verses recommending the spread of love and goodness to human life are mentioned by stating the effect of preventing moral disengagement. Values that can prevent moral disengagement such as protecting virtues, getting rid of addiction, asking for good morals in prayer are explained.This study, which is handled with a qualitative research technique, contributes to the studies done so far and provides a basis for the detailed processing of this subject in terms of Tafsir.It is thought that it would be beneficial for researchers reading in the field of moral disengagement to review the relationship of this issue with the verses, which is not found in other studies, and the solutions suggested by the verses.