Anadolu coğrafyasında `hayat ağacı` motifi, tasarım özellikleri ve özgün yorumlamalar

Abstract

Anadolu Coğrafyasında `Hayat Ağacı Motifi`, Tasarım Özellikleri ve Özgün Yorumlamalar konulu bu çalışmada Türk süsleme sanatlarında yoğun olarak kullanılan ve temel motiflerden biri olan hayat ağacı motifi üzerinde durulmuştur. Hayat ağacı kavramının uzun tarihi süreç içinde sembollere ve motiflere dönüşme aşamaları ve gelişimi araştırılarak ortaya konulmuştur. Türk sanatında hayat ağacının yeri ve önemi anlaşılmaya çalışılmıştır. Anadolu coğrafyasında hüküm sürmüş toplumlarda, devletlerde hayat ağacı inancının özellikleri, dinlerde, kültürlerde, Dünya sanatlarında hayat ağacına yüklenen anlamlar, destanlar, mitler, efsaneler vb. pek çok alanda rastlanan hayat ağacı kavramı araştırılarak analiz edilmiştir. Türk süsleme sanatları içinde; İslamiyet öncesi dönem, İslamiyet sonrası dönem ve Cumhuriyet döneminde görülen hayat ağacı motifinin kullanım alanları, şekilleri, türleri, biçimleri de tespit edilmeye çalışılmıştır.Kavramsal çerçeveden sonra bulgular bölümü ile incelenen eserler analiz edilmiş ve tasarım ilkelerine göre değerlendirilmiştir. Fonetik Sanatlar; Divan Şiiri, Müşeccer, Görsel/Plastik Sanatlar; Ahşap Sanatı, Kitap Sanatı (Hat, Tezhip, Minyatür, Ebru), Maden Sanatı, Resim Sanatı, Taş Sanatı (Mimari), Tekstil Sanatı (Halı, Kilim, Kumaş, Örgü), Toprak Sanatı (Seramik, Çini), Üç Boyutlu Süsleme Nahıl Sanatı başlıkları altında toplanan toplam 227 eser incelenmiştir.Bulgular bölümünde incelenen eserlerden ilham alınarak hikâye panoları oluşturulmuş, desen çizimleri yapılmış ve boyamalar yapılarak tasarım çalışmaları tamamlanmıştır.Değerlendirme bölümünde, İslamiyet öncesi dönem, İslamiyet sonrası dönem ve Cumhuriyet döneminde incelenen eserlerde tespit edilen özelikler yorumlanmıştır. Değerlendirmeler yapılırken eserler, çeşitli başlıklar altında analiz edilmiştir. İncelenen Eserlerin Teknik Özellikleri (İncelenen Eserlerin Tarihi, İncelenen Eserlerin Dönemi, İncelenen Eserlerin Türü, İncelenen Eserlerin Tekniği, İncelenen Eserlerin Hammaddesi), İncelenen Eserlerin Tasarım Özellikleri (İncelenen Eserlerin Kompozisyonu ve Süsleme Özellikleri, İncelenen Eserlerdeki Hayat Ağacı Motifinin Biçimsel Özellikleri, İncelenen Eserlerde Kullanılan Motifler, İncelenen Eserlerde Görülen Ağaç Türleri), İncelenen Eserlerde Tespit Edilen Tasarım İlkeleri (Denge, Oran/Hiyerarşi, Zıtlık, Vurgu, Uygunluk, Tekrar/Ritim, Birlik/Egemenlik) başlıkları altında eserler sınıflandırılmıştır. Yapılan bu değerlendirmelerden çıkarılan sonuçlarise ayrıntılı şekilde tablolara işlenmiştir.Ağaç tipolojilerini belirlemek için tablolar altında eserler sınıflandırılmıştır. Karşılaştırmalar yapılarak çeşitli sonuçlara ulaşılmıştır.Anahtar Kelimeler: Hayat Ağacı, Motif, Sanat, Tasarım, Tasarım İlkeleri

In this study titled `Tree of Life Motif`, Design Features and Unique Interpretations İn The Geography Of Anatolia, it is emphasized on the tree of life motif, which is one of the basic motifs and is used extensively in Turkish decorative arts. It is investigated and revealed the transformation and development of the concept of the tree of life into symbols and motifs in the long historical process. It is attempted to understand the place and importance of the tree of life in Turkish art. Features of the tree of life belief in the societies and states that ruled over in the geography of Anatolia, meanings assigned to the tree of life in religions, cultures, world art, epics, myths, legends and so on, have been investigated and analysed. It is also tried to determine areas of use, shapes, types and kinds of the tree of life motif seen in the pre-Islamic period, the post-Islamic period and the Republic period in the Turkish decorative arts.The works examined through the findings part were analysed and evaluated according to design principles. A total of 227 artworks under the titles of Phonetic Arts; Divan Poetry, Muşeccer (In Tree Form), Visual/Plastic Arts; Wood Art, Book Art (Calligraphy, Illuminated Manuscript, Miniature, Paper Marbling), Metal Art, Painting Art, Stone Art (Architecture), Textile Art (Carpet, Rug, Fabric, Knitting), Soil Art (Ceramic, Tile), Three Dimensional Decoration of Nahıl Art, have been examined.In the Findings part, by inspiring from the examined works, story boards were created, pattern drawings were made and the design work was completed by painting.In the evaluation part, the properties determined in the examined works for the pre-Islamic period, the post-Islamic period and the Republic period have been evaluated. While making evaluations, the works have been analysed under various titles.The works are classified under the titles of Technical Characteristics of the Examined Works (History of the Examined Works, Period of the Examined Works, Type of the Examined Works, Technique of the Examined Works, Raw Material of the Examined Works), Design Features of the Examined Works (Composition and Decoration Features of the Examined Works, Formal Features of the Tree of Life Motif in the Examined Works, Motifs Used in the Examined Works, Types of Trees seen in the Examined Works), Design Principles Determined in the Examined Works (Balance, Proportion/Hierarchy, Contrast, Emphasis, Conformity, Repetition/Rhythm, Unity/Sovereignty). Results obtained from these evaluations are processed in the tables in detail.The works are classified under the tables in order to determine the tree typologies. It was come to several conclusions by making comparisons.Anahtar Kelimeler: Art, Design, Design Principles, Pattern, Tree of Life