Van/Gevaş çevresi Ermeni olayları (1895-1918)

Abstract

Van İli gerek stratejik konumu bakımından gerekse beşerî ve kültürel değerleri bakımından tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Bu medeniyetlerden biri de Ermeniler olmuştur.Doğu Anadolu, Kilikya ve Kafkasya bölgelerinde Krallık ve beylikler halinde yaşayan Ermeniler bazı devletlere de tabi bir durumda yaşamaktaydılar. Osmanlı İmparatorluğuylada de ilk defa Osman Bey zamanında karşılaşmışlardır. Ermeniler daha sonraki padişahlar döneminde Osmanlının egemenliği altına girerek Milleti Sadıka ismiyle uzun süre yaşamışlardır. Ermeniler uzun bir süre boyunca Osmanlı egemenliğinde yaşadıktan sonra, Emperyalist Devletlerden etkilenerek Osmanlıya karşı isyanlara kalkışmışlardır. Bunları en çok etkileyen ve destekleyen Emperyalist Güç ise Rusya olmuştur. Rusya sıcak denizlere inmek için Ermenileri kullanmak istemiştir, bundan dolayı da Ermenilerin bütün iddialarını sürekli desteklemiştir.Ermeni sorunu 1877-1878 Osmanlı Rus Savaşı ve sonrasında Ayestefanos ve Berlin Antlaşmalarıyla da ortaya çıkmıştır. Emperyalist Devletler 19. Yüzyıldan itibaren Osmanlı topraklarını sömürmek istemişlerdir. Fransız İhtilalinden sonra da gelişen Milliyetçilik Akımıyla da Osmanlı topraklarında yaşayan gayrimüslim topluluklardan yararlanmışlardır. Bu gayrimüslim toplulukların arasında Ermeniler de vardır. Emperyalist Devletler Ermenilerin milli duygularını kullanarak onları Osmanlıya karşı isyana teşvik etmişlerdir. Bu isyanlarla Ermeni milliyetçiliğini canlandırmak için birçok vasıta kullanmışlardır. Bunlar; Ermeniler için açtıkları okullar, Ermeni gençlere milliyetçilik duygularını aşılamak için onlara verdikleri eğitim ve kurdukları Ermeni komiteler de bu vasıtalardan bazıları olmuştur. Milliyetçilik duygularıyla yetişen Ermeni gençleri Anadolu'ya döndükten sonra kurmak istedikleri bağımsız Ermeni Devleti için çalışmalar başlatmışlardır. Bu doğrultuda matbaalar açarak buralarda bastıkları gazetelerle Anadolu'da yaşayan Ermeni halkına milliyetçilik fikrini benimsetmeye çalışmışlardır. Ermeni gençleri başta Van olmak üzere Doğu Anadolu'da komiteler kurarak ve bunların bünyesinde Çeteler oluşturarak Rusya'dan aldıkları destekle isyana kalkışmışlardır.Ermeniler özellikle isyanlarını Van ve çevresinde yoğunlaştırmışlardır. Sebebi ise kuracakları bağımsız Ermeni Devleti için burayı başkent yapmak istemeleridir. Ermeni çeteleri Van'dan hareket geçerek isyanlar çıkarmışlardır. Kısa sürede bu isyanlar Van'ın ilçelerine ve köylerine de sıçramıştır. Gevaş ve köyleri de Ermeni çetelerinin saldırılarından nasibini almıştır. Gevaş ve köyleri Ermeni çetelerini saldırısı sonucu yakılıp yıkılmış ve Müslüman halkta türlü türlü işkencelerle katledilmiştir.

The Province of Van has hosted many civilizations throughout history in terms of its strategic location as well as its human and cultural values. Armenians were one of these civilizations.Armenians living as kingdoms and principalities in Eastern Anatolia, Cilicia and the Caucasus regions were also subject to some states. They met the Ottoman İmperial for the first time during the time of Osman Bey. During the laters sultans period, the Armenians came under the rule of the Ottoman Empire during the later sultans and lived for a long time under the name Nation Sadika. After living under Ottoman rule for a long time, Armenians, influenced by the Imperialist States, attempted to revolt against the Ottoman Empire. The Imperialist Power that most affected and supported them was Russia. Russia wanted to take care of the Armenians in order to reach the warm seas, so it constantly supported all the claims of the Armenians.The Armenian problem emerged with the 1877-1878 Ottoman-Russian War and after the Ayestefanos and Berlin Treaties. Imperialist States wanted to exploit the Ottoman lands since the 19th century. Had the Nationalism Movement that developed after the French Revolution, they also benefited from non-Muslim communities living in the Ottoman lands. There Were Armenians among these non-Muslim communities. The imperialist states supported the national feelings of the Armenians and encouraged them to revolt against the Ottoman Empire. With these rebellions, many means were seized in order to revive Armenian nationalism. The schools they opened for the Armenians, the education they gave them to instill a sense of nationalism, and the Armenian committees they established were some of these tools.Upon returning to Anatolia, Armenian youth, who grew up with feelings of nationalism, started work for the independent Armenian State they wanted to establish. In this direction, they opened printing houses and tried to make the Armenian people living in Anatolia adopt the idea of nationalism with the newspapers they printed there. Armenian youth attempted to revolt with the support they received from Russia by establishing committees in Eastern Anatolia, especially Van, and forming gangs within them.Armenians especially concentrated their revolts in and around Van. The reason was that they wanted to make it the capital for the independent Armenian State they were going to establish. Armenian gangs took action from Van and started riots. In a short time, these rebellions spread to the districts and villages of Van. Gevaş and its villages also suffered from the attacks of the Armenian gangs. Gevaş and its villages were destroyed as a result of the attack of Armenian gangs and the Muslim people were massacred by various tortures.