İbrâhîm Bin Bâlî'nin Hikmet-Nâme'sindeki coğrafi unsurlar üzerine mitolojik, efsanevi ve tarihî açıdan bir inceleme

Abstract

15. yüzyılda İbrâhîm bin Bâlî tarafından mesnevi nazım şekliyle yazılan, Acâ'ibü'l-mahlûkât tercümesi olan Hikmet-nâme, astronomi, astroloji, kozmoloji, coğrafya, botanik ve zooloji gibi birçok kaynaktan beslenen ansiklopedik bir eserdir. Mitoloji ve mitolojinin içinde barındırdığı türler de bu kaynaklar arasındadır. Bu çalışmada eserde geçen şehirler, ülkeler, kasabalar, dağlar, denizler, adalar, nehirler, su kaynakları ve kuyular gibi coğrafi unsurlar tespit edilerek mitolojik, tarihî ve efsanevi unsurların esere nasıl yansıdığı anlatılarak değerlendirmelerde bulunulmuştur. Çalışmanın amacı coğrafi unsurlar ekseninde mitolojinin, tarihî, efsanevi unsur ve anlatıların Hikmet-nâme'ye nasıl yansıdığını göstermektir. Üç bölümden oluşan çalışmanın ilk bölümünde mit ve mitoloji kavramlarından bahsedilerek mitolojinin Hikmet-nâme'ye nasıl yansıdığı üzerine değerlendirmelerde bulunulmuş, mitoloji ve coğrafya ilişkisi hakkında bilgiler verilmiştir. İkinci bölümde Hikmet-nâme'de geçen coğrafi unsurlar tespit edilerek, dünya ve Türk mitolojisine ait mitlerin, şahısların, mitolojik hayvanların ve bitkilerin esere nasıl yansıdığı incelenmiştir. Üçüncü bölümde ise coğrafi unsurlar çerçevesinde efsaneler ve tarihî anlatıların Hikmet-nâme'ye yansıma biçimleri incelenmiş, ulaşılan veriler beyitlerle desteklenmiştir.

Written in mesnevi verse style in the 15th century by İbrâhîm bin Bâlî and translation of Acâ'ibü'l-mahlûkât, Hikmet-nâme is an encyclopaedical work that was affected by many sources such as, astronomy, astrology, cosmology, geography, botany, and zoology. Mythology and the kinds mythology contain are also among those sources. In this study, geographical elements such as cities, countries, towns, mountains, seas, islands, rivers, water resources, and wells mentioned in Bâlî's work are detected. How mythological, historical, and mythical elements are reflected in the work is explained and evaluated. This study aims to show how mythology, historical, mythical elements, and narratives reflect on Hikmet-nâme in terms of geographical elements. The study consists of three chapters. In the first chapter; myth and mythology terms are mentioned, it is evaluated that how mythology is reflected on Hikmet-nâme and information given about the relationship between mythology and geography. In the second chapter, detecting the geographical elements mentioned in Hikmet-nâme, it is analysed how myths, persons, mythological animals, and plants belonging to the world and Turkish mythology are reflected on the work. In the third chapter, within the framework of geographical elements, the reflection style of myths and historical narratives to Hikmet-nâme is analysed and reached data is supported by given couplets.