Üniversite öğrencilerinde çocukluk çağı travmaları ve travma sonrası stres belirtileri arasındaki ilişkide belirsizliğe tahammülsüzlüğün düzenleyici rolünün incelenmesi

Abstract

Bu tez çalışması kapsamında iki çalışma yürütülmüştür. İlk olarak Travma Sonrası Stres Tanı Ölçeği – 5'in Türkçe uyarlama ve geçerlik güvenirlik çalışması gerçekleştirilmiştir. İkinci çalışmada ise çocukluk çağı travmatik yaşantıları ile travma sonrası stres belirtileri ilişkisinde endişe ve kaygı duyarlılığı istatistiki olarak kontrol edildiğinde belirsizliğe tahammülsüzlüğün düzenleyici rolü araştırılmıştır. Ölçek uyarlama çalışmasında hayatlarında herhangi bir travmatik yaşantıya maruz kalmış 530 katılımcıdan Travma Sonrası Stres Tanı Ölçeği – 5, DSM-5 için Travma Sonrası Stres Bozukluğu Kontrol Listesi, Olay Etkisi Ölçeği-R, Durumluk-Sürekli Kaygı Envanteri ve Beck Depresyon Envanteri kullanılarak çevrimiçi yolla veri toplanmıştır. Temel eksenler faktör analizi sonucunda ölçeğin `girici düşünce`, `kaçınma`, `duygudurum ve bilişlerde değişim` ve `aşırı uyarılmışlık ve aşırı tepkisellik` olmak üzere dört faktörden oluştuğu tespit edilmiştir. Cronbach Alfa katsayıları tüm ölçek için .84 ve faktörler için .72 ile .89 arasında değişen katsayılar elde edilmiştir. Ölçeğin test-tekrar test güvenirliği için elde edilen korelasyon katsayılarının .67 ile .83 arasında değiştiği gözlenmiştir. Uyuşma ve ayrışma geçerliği için ölçeklerin korelasyon katsayıları Steiger'in Z-puanı hesaplanarak karşılaştırılmış ve elde edilen sonuç ölçeğin yapı geçerliğine yönelik kanıt olarak kullanılmıştır. Son olarak İşlem Karakteristik Eğrisi (ROC) analizi yapılarak en uygun kesme noktası 25.5 puan olarak belirtilenmiştir. Ölçeğin özgüllüğü .79, duyarlılığı ise .95 olarak bulunmuştur. İkinci çalışma kapsamında 475 üniversite öğrencisinden Belirsizliğe Tahammülsüzlük Ölçeği, Çocukluk Çağı Ruhsal Travma Ölçeği, Travma Sonrası Stres Tanı Ölçeği – 5, Penn Eyalet Endişe Ölçeği ve Anksiyete Duyarlılığı İndeksi-3 kullanılarak çevrimiçi yolla veri toplanmıştır. Değişkenlerin travma sonrası stres belirtileri üzerinde yordayıcı rolleri hiyerarşik regresyon analizleri ile araştırılmıştır. Buna göre `ileriye yönelik kaygı`nın `girici düşünce` alt boyutunu; `engelleyici kaygı`nın ise `duygudurum ve bilişlerde değişim` ve `aşırı uyarılmışlık ve aşırı tepkisellik` alt boyutlarını yordadığı bulunmuştur. `Kaçınma` alt boyutunun ise yordanmadığı tespit edilmiştir. Son olarak düzenleyici değişken analizi kullanılarak çocukluk çağı travmatik yaşantıları ile travma sonrası stres belirtileri ilişkisinde endişe ve kaygı duyarlılığı sabit tutulduğunda belirsizliğe tahammülsüzlüğün rolü incelenmiş ve model anlamlı bulunmuştur.Anahtar SözcüklerTSSTÖ-5, Travma sonrası stres belirtileri, belirsizliğe tahammülsüzlük, çocukluk çağı travmatik yaşantıları, endişe, kaygı duyarlılığı

Two seperate studies were conducted in this thesis. First, Posttraumatic Stress Diagnostic Scale- 5 was adapted to Turkish and it's psychometric properties were investigated. Second, the moderating role of intolerance of uncertainty was examined in the relationship between childhood trauma and post traumatic stress symptoms when worry and anxiety sensitivity was kept constant. In the scale adaptation study, data collected online from 530 participants who were exposed to some traumatic event in their life using Posttraumatic Stress Diagnostic Scale-5, PTSD Checklist for DSM-5, Impact of Event Scale-Revised, State-Trait Anxiety Scale, Beck Depression Inventory. Principal axis factoring resulted in four factors: `intrusion`, `avoidance`, `changes in mood and cognition` and `arousal and hyperreactivity`. Cronbach alpha coefficients for the whole scale is .84 and ranged between .72 and .89 for the factors. Correlation coefficients for test- retest reliability changed between .67 and .83. Proof for construct validity gathered by calculating Steiger's Z for the correlation coefficients between scales measuring convergent and discriminant validity. Lastly ROC analysis was conducted and the optimal cut-off point was determined to be 25.5 with .79 specificity and .95 sensitivity. In the second study, data was collected online from 475 university students using Childhood Trauma Questionnaire, Posttraumatic Stress Diagnostic Scale-5, Intolerance of Unceertainty Scale-12, Penn State Worry Questionnaire and Anxiety Sensitivty Index-3. Predictive roles of the variables was investigated using hierarchical regression analyses. Results showed that `prospective uncertainty` predicted `intrusion` subscale while `inhibitory uncertainty` predicted `changes in mood and cognition` and `arousal and hyperreactivity` subscales. `Avoidance` was not predicted by either. Lastly, moderation analyses were conducted to examine the role of intolerance of uncertainty in the relationship between childhood trauma and post traumatic stress symptoms and the model was found significant.KeywordsTSSTO-5, Posttraumatic stress symptoms, intolerance of uncertainty, childhood trauma, worry, anxiety sensitivity