Yapısal ve maddesiz öğelerin Mimar Sinan'ın cami tasarım diline etkileri

Abstract

Bu tez çalışmasının amacı Osmanlı İmparatorluğu'nda 16. yüzyılda inşa edilmiş camilerin tasarımında, yapısal ve maddesiz elemanlarının etkilerinin araştırılması yoluyla, dönem içerisinde ayrıştırılarak takip edilebilen bir tasarım dili olup olmadığını ortaya koymaktır. Dönemle ilgili bilimsel araştırmalarda, yapı içi günışığı, yapı akustiği ve mekân tasarımı kavramları sıklıkla ele alınmasına rağmen, bu elemanları sayısal yöntemlerle analiz eden araştırma sayısı çok azdır. Çalışma kapsamında 16. ve 17. yüzyılda inşa edilmiş yapılar arasından, genele yayılabilecek özellikler gösteren, çoğunluğu başkent İstanbul'da bulunan bazı yapıların, müdahalesiz yöntemler yardımıyla üretilmiş verileri üzerinden, üç boyutlu modeller üretilerek, söz konusu elemanlara yönelik analizler gerçekleştirilmiştir. Analizler sonucunda bu çalışmada yapısal ve maddesiz tasarım elemanları olarak tanımlanan günışığı, yapı akustiği ve mekân algısı kavramlarının, dönem camilerinin tasarımlarına doğrudan etki ettiği ortaya konulmuştur. Bunun dışında Mimar Sinan'a atfedilen ilk hanedan yapısı olan Haseki Hürrem Sultan Camisi'nden Edirne Selimiye Camisi'ne kadar geçen süreç içerisinde inşa edilen camilerde, mimar tarafından sürdürülmüş bir tasarımsal araştırma süreci olduğu kanısına ulaşılmıştır.

The aim of this study is to determine whether a distinct and identifiable expression of design exists among the mosques built during 16th Century in Ottoman Empire, by means of a detailed study of the structural and immaterial elements of these sites. Indoor daylight, building acoustics and space design are concepts that have been subject to many scientific studies in reference to this particular period. However, the number of quantitative studies analyzing these elements are very few. Within the scope of the study, these said elements of a number of structures mostly located in Istanbul and representing the main characteristics of the period structures built in the 16th and 17th centuries were examined via the creation of 3D models thanks to data obtained from non-invasive methods of measurement. As a result of the analyses, the concepts of daylight, building acoustics and spatial perception, which are all regarded as structural and immaterial elements of design, were proven to have a direct impact on the design of the period's mosques. In addition to this finding, the study has concluded that an explorative designing process had been maintained by the architect from the first imperial building attributed to Sinan the Architect, Haseki Hurrem Sultan, up until Edirne Selimiye Mosque.