12-15. yüzyıllarda Mardin: Kültürel ortam, eğitim yapıları ve Kasımiye Medresesi

Abstract

Mardin Kasımiye Medresesi, Mardin'in güney batısında Bab-ı Zeytun olarak bilinen bölgenin dışında oldukça eğimli bir arazi üzerinde yer alır. Yapı, Osmanlı Vakıf kayıtlarında Kasım Paşa Medresesi olarak geçmektedir. Kasım Paşa medresesi, `zaviye ve mescid` veya `medrese ve zaviye` olarak Osmanlı dönemi vakıf kayıtlarına geçmiştir.Tarihsel süreç içerisinde birçok medeniyete ev sahipliği yapmış, bir ucu Akdeniz de başlayıp diğer ucu Basra körfezine uzanan Bereketli Hilal'in tam tepe noktasını oluşturan Mardin, Güneydoğu Anadolu bölgesinin ve orta çağ'ın en önemli kentlerinden biridir. Hareketli kültür ortamının ürünü olan kent, tarih boyunca önemini korumuş ve birçok medeniyete ev sahipliği yapmış nadir kentlerden biridir. Mardin şehir dokusu ve fiziki yapısının bölgede hüküm süren Artuklular devrinde gelişip şekillendiği ve mimari bir gelenek olarak devam ettiği görülmektedir. Artuklular'dan sonra kentte ve bölgede hâkim olan Akkoyunlu ve Osmanlı Devletleri, Artukluların kent mimarisinin şekillenmesinde önemsediği geleneği sürdürmüşlerdir.Tez çalışmamızda; Kasımiye Medresesi'nin plan, mimari, malzeme/teknik ve süsleme özellikleri açısından irdeleyerek, Mardin ve komşu kültür çevresi ile olan etkileşiminin mimariye yansıması değerlendirilmeye çalışılmıştır. Günümüzde oldukça sağlam ulaşan yapımızın Artuklu Devri'nde inşa edilen medrese mimarisi ile benzer özellikler sergilemesi nedeniyle Artuklu Devri son dönemlerinde inşa edildiği ve Akkoyunlular tarafından tamamlandığı düşünülmektedir.Anahtar SözcüklerOrtaçağ, Mardin, Medrese, Akkoyunlu, Artuklu, Eğitim, Mimari

Mardin Kasımiye Madrasa is located on a very sloping land outside the area known as Bab-ı Zeytun in the southwest of Mardin. The building is mentioned as Kasım Pasha Madrasa in Ottoman Foundation records. Kasım Pasha madrasah was recorded at Ottoman period foundation records as `zaviye and masjid` or `medrese and zaviye`.Mardin, which has hosted many civilizations in the historical process, is one of the most important cities of the Southeastern Anatolia region and the Middle Ages, forming the apex of the Fertile Crescent, which begins in the Mediterranean and extends to the Persian Gulf at the other end. The city, which is the product of a vibrant cultural environment, is one of the rare cities that has preserved its importance throughout history and hosted many civilizations. It is seen that the city texture and physical structure of Mardin developed and shaped during the Artuqids period, which ruled in the region, and continued as an architectural tradition. Akkoyunlu and Ottoman States, which dominated the city and the region after the Artuqids, continued the tradition that the Artuqids cared about in shaping the urban architecture.In our thesis; By examining Kasımiye Madrasa in terms of plan, architecture, material/technical and ornamental features, the reflection of its interaction with Mardin and its neighboring cultural environment on architecture has been tried to be evaluated.It is thought that our structure, which is very solid today, has similar characteristics with the madrasah architecture built in the Artuqid Period, and that it was built in the last period of the Artuqid Period and completed by the Akkoyunlus.KeywordsMiddle Ages, Mardin, Madrasah, Akkoyunlu, Artuquid, Education, Architecture.