Kırgız kültüründe tabu

Abstract

Araştırma konusu olan tabu kavramı, Kırgız kültürü bağlamında değerlendirilmiş, bu amaçla konu ile ilgili yahut ilişkili olabilecek literatür çalışması yapılmıştır. İçerik olarak birçok kavram, olgu, inanış ve uygulama ile de ilişkili olan tabu kavramı, kültürel sistem açısından bakıldığında fertleri ve kültürel değişmeler açısından toplumu gözler önüne seren, kültürel kodların belirlenmesi ve kültürel süreklilik bağlamında da yorumlanabilecek ve geçmişten günümüze kadar işlevi araştırılmaya değer olan, belirleyici bir kavramdır. Bu bağlamda tabu kavramı, geçmişten beri özellikle totemizm ile birlikte anılsa da inanç sistemleri, din olgusu, kutsal, ritüel, kült, töre ve halk hukuku, memoratlar gibi kavramlarla da ilişkilidir. Hatta kültürel sistem içinde canlılığını sürdüren bu kavramlar için tabu, dikkatle bakıldığında hayatî rolü ve işlevi de olan bir kavramdır. Kırgız kültürü bağlamında tabu kavramı üzerine yapılan bu çalışmada, halkbiliminin yöntemleri, yapısal ve işlevsel yaklaşımlarla Kırgız kültüründeki izleri sürülmüştür. Kırgızların karmaşık olaylarla gelişen tarihine uzun uzun yer vermek yerine, tarihi arka plandan günümüzdeki kültürel değişmelere uzanan bir süreçbağlamında tabu kavramı değerlendirilmeye çalışılmıştır. Alan araştırmasından elde edilen derlemelere, özellikle memoratlar, geçiş dönemleri ve halk hekimliği gibi başlıklar altında ve tabu kavramıyla da ilişkili olabilecek hususlarda, kaynak kişilerin deneyim, tanıklık ve anlatımlarına yer verilmiştir. Bununla birlikte konunun kavramsal ve kuramsal çerçevesine uygun biçimde, dildeki örtmecelerin işlevi, ayrıca sözlü kültür ürünlerindekiizleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda yapısal işlevsel kuramın önerdiği ve açtığı alanda; uygulamalar, halk inanışları, geçiş dönemleri, halk hekimliği, inanç sistemleri, din değişimleri çalışma konusuyla ilişkili olarak ele alınmıştır. Tabu kavramının temelinde ve açtığı tefekkür alanında, hem Türk dünyasının ortak kültürel kodları hem de Kırgız kültürünün günümüzdeki yansımaları, sorunları ve kültüreldeğişimler göz önünde bulundurulmuş, tespit ve öneriler geliştirilmeye çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Kırgız Kültürü, Tabu, Totemizm, Kutsal, Ritüel, Kült, Töre, Memorat, Sözlü Kültür, İnanç Sistemleri, Kültür Değişmeleri

The concept of taboo, which is the subject of the research, has been evaluated in the context of Kyrgyz culture and for this purpose, a literature study has been made that may be related or relevant to the subject. The concept of taboo, which is related to many concepts, facts, beliefs and practices and reveals the individual and society in terms of cultural changes, can be interpreted in the context of the determination of cultural codes and cultural continuity is a concept worth investigating from past to present. In this context, although the concept of taboo has been associated with totemism since the past, it is associated with concepts such as belief systems, religion, sacred, ritual, cult, customary and folk law and memorate. In fact, taboo is a concept that has a vital role and function for these concepts, which maintain their vitality in the cultural system. In this study, which deals with the concept of taboo in the context of Kyrgyz culture, folklore methods, structural and functional approaches, its traces have been traced in Kyrgyz culture. Instead of giving a long place to the history of the Kyrgyz that developed with complex events, the concept of taboo has been tried to be evaluated in the context of a process extending from its historical background to todays cultural changes. The experiences, testimonies and narratives of the source people are included in the compilations obtained from the field research, especially under the titles such as memorates, transitional periods and folk medicine, and on topics that may be related to the concept of taboo. In addition, in accordance with the conceptual and theoretical framework of the subject, the function of euphemisms in language and their traces in oral culture products were tried to be determined. In this context, in the field proposed and opened by structural functional theory; practices, folk beliefs, transition periods, folk medicine, belief systems, religious changes are discussed in relation to the subject of the study. On the basis of the concept of taboo and in the field of contemplation, both the common cultural codes of the Turkish world and the current reflections, problems and cultural changes of the Kyrgyz culture were taken into account, determinations and recommendations were tried to be developed.Keywords: Kyrgyz Culture, Taboo, Totemism, Sacred, Ritual, Cult, Custom, Memorate, Oral Culture, Belief Systems, Cultural Changes