Yeni veriler ışığında Orta Anadolu Bölgesi'nde MÖ 3. binyılın sonu-MÖ 2.binyılın başlangıç evresi seramiği

Abstract

Erken Tunç Çağı'nın ikinci yarısından itibaren Orta Anadolu Bölgesi'ndeki toplumların çeşitli alanlarda geçirdiği dönüşümlere bağlı olarak karmaşık toplum düzenini simgeleyen kent devletlerinin yavaş yavaş ortaya çıkmaya başladığı görülür. MÖ 3. Binyılın sonunda ve 2. Binyılın başlangıç evresinde söz konusu dönüşümlerin tamamlandığı ve Orta Tunç Çağı toplumlarının kültürel zeminlerinin büyük oranda şekillendiği görülür. Erken Tunç Çağı'nın son evresini kapsayan bu süreçte kullanılan çanak çömleklerin dikkat çekçi değişimler geçirdiği gözlenmiştir. Çark yapımı seramiğin Anadolu'da ortaya çıkması MÖ 3. Binin ikinci yarısının başlangıç aşamasına denk gelmesine rağmen, çarkta üretilen seramik formlarındaki artış ve yeni formların ortaya çıkışı MÖ 3. Binin sonuna denk gelmektedir. Bu süreç Orta Anadolu Bölgesi açısından çok fazla netlik kazanmamıştır. Bölgede yürütülen yeni kazılardan elde edilen veriler bu sürecin daha önce belirlenen tarih aralığından daha erken başladığını göstermektedir. Bu sürece ilişkin verileri güncelleyebilmek ve Orta Anadolu Bölgesi'nin Erken Tunç Çağı sonuna ilişkin genel bir tablo ortaya koyabilmek açısından bölgede kazısı yapılmış veya yapılmaya devam eden, MÖ 3. Binin sonuna ve 2. Binin başlangıç evresine ait tabakalara sahip olan 32 adet yerleşim değerlendirmeye alınmıştır. Bu yerleşimlerdeki seramik formlarından ortak bir form cetveli oluşturulmuş ve on dört ayrı seramik grubu tespit edilmiştir. Her bir form kendi içerisinde alt tiplere ayrılmış ve aynı tiplerin görüldüğü merkezler harita üzerinde işaretlenmiştir. Oluşturulan form cetveli MÖ 3. Binyılın son evresinde Orta Anadolu kültür bölgesinde seramiğin beş farklı bölgede gelişim gösterdiğini ortaya koymuştur. Yeni araştırmalardan elde edilen veriler ve radyokarbon sonuçları Orta Anadolu Bölgesi'nin güneyinde ve doğusunda bu sürecin daha erken başladığını gözler önüne sererken, kuzeybatısının bu sürece daha geç dahil olduğunu göstermiştir. Standartlaşma yolunda atılan ilk adımlar MÖ 2300'lere denk gelirken, kültürlerin ortaklaştığı ve sınırların kaynaştığı süreç ise MÖ 2200 olarak tespit edilmiştir.

As a result of the transformation of the societies in the Central Anatolian Region from the second half of the Early Bronze Age onwards, city-states, symbolizing a complex social order, gradually began to emerge. This transformation, which paved the cultural basis of the Central Anatolian Middle Bronze Age societies, has been completed gradually in a period covering the last centuries of the 3rd millennium BC and the beginning phase of the 2nd millennium BC. In this period, which also defines end of the Early Bronze Age, crucial changes were observed in the pottery assemblage. Although the emergence of wheel-made pottery in Anatolia coincides with the beginning of the second half of the 3rd millennium BC, the increase in wheel-made forms and the emergence of new types coincide with the end of the 3rd millennium BC. These developments are not noticeably clear for the Central Anatolia. The archaeological data obtained from the new excavations in the region show that this period started earlier than the previously assumed time range. In order to update the data about this period and to present a general view of the end of the Early Bronze Age in Central Anatolia, 32 settlements with layers dating to the end of the 3rd millennium BC and the beginning of the 2nd millennium BC, which have been excavated or are still being excavated in the region, were evaluated. A typological chart was created from the pottery forms of these settlements and fourteen different pottery groups were identified. Each form was divided into sub-types and the centers where the same types were found were marked on the map. The form chart revealed that the developments in the pottery production could be analyzed in five different regions in Central Anatolia during the last phase of the 3rd Millennium BC. Data from new research and radiocarbon results show that this process started earlier in the south and east of Central Anatolia, while the northwest was involved in this process later. While the first steps towards standardization coincide with 2300 BC, the process in which cultures converged and borders merged was determined as 2200 BC.