Sağlık bilimlerinde araştırma verilerinin yönetimi: Hacettepe Üniversitesi lisansüstü öğrencilerinin farkındalıklarının değerlendirilmesi

Abstract

Araştırmalarda bütçeden en büyük payı veri toplama çalışmalarının alması nedeniyle fon sağlayan kuruluşların verinin yeniden kullanımı beklentisi artmakla birlikte, araştırma verilerinin yönetimi uygulamaları giderek önem kazanmaktadır. Sağlık araştırmalarında elde edilen verilerin paylaşımı ve yeniden kullanımı uluslararası düzeyde ekonomik ve bilimsel olarak önemli bir güç haline gelmiştir. Ancak özellikle sağlık verilerinin yaşam döngüleri boyunca iyi yönetilmesi, veri kaynaklarının sürdürülebilir olması ve ihlallere karşı koruma sağlanması için başarılı veri yönetim uygulamaları oldukça önemlidir. Bu amaçla araştırma verilerinin yönetimi ve verinin yeniden kullanımı ile ilgili kapsamlı politikalar belirlemek kadar önemli olan bir diğer konu araştırmacılara veri okuryazarlığı becerilerini geliştirebilmeleri için eğitim imkanlarının sunulabilmesidir.Bu çalışmada Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü'ne kayıtlı öğrencilerin veri yönetim alışkanlıkları, eğitim ihtiyaçları ve veri paylaşımı hakkındaki düşünceleri ile ilgili mevcut durum ortaya koyulmuştur. Ayrıca ders programlarında veri okuryazarlığı becerilerini geliştirebilecek içerikler olup olmadığı incelenmiştir. Paralel karma desende tasarlanan araştırmanın nicel kısmında katılımcılara 31 soruluk bir anket uygulanmıştır. Ankete 140 kişi katılmış olup anketten elde edilen bulgulara göre eğitim ihtiyaçlarının özellikle verinin yeniden kullanımı ve telif hakları ile veriye atıf konularında yüksek olduğunu belirtmişlerdir. Verilerini paylaşma konusunda istekli olmalarının yanı sıra paylaşımın önündeki en büyük engelin etik ihlal olabileceği düşüncesi olduğunu belirtmişlerdir. Araştırmanın nitel kısmında ise enstitüye bağlı programların ders programları incelenerek bilimsel bir araştırmayı planlama, yürütme ve raporlama becerilerini geliştirmeyi hedefleyen derslerin içerikleri tematik analiz yöntemiyle incelenmiştir. İçerikler veri yönetimi uygulamaları bakımından incelendiğinde yeterli olmadığı görülerek eğitim programlarına veri okuryazarlığı içerikleri eklenmesi önerisinde bulunulmuştur.

Since data collection activities take the largest share of the budget in research, the expectations of funding organizations for data reuse are increasing, and research data management practices are becoming increasingly important. Sharing and reuse of data gathered in health research has become an important economic and scientific force at the international level. However, successful data management practices are especially important to manage health data well throughout their lifecycle, to ensure the sustainability of data resources and to protect against data breaches. For this purpose, as important as setting comprehensive policies on research data management and data reuse is the provision of training opportunities for researchers to develop data literacy skills.In this study, the current situation of the data management practices, training needs and views about data sharing of students in Hacettepe University Institute of Health Sciences was revealed. In addition, it was examined whether there are contents that can improve data literacy skills in the curriculum. In the quantitative part of the parallel mixed designed research, a questionnaire consisting of 31 questions was conducted to the participants. 140 respondents participated in this study, and according to the findings obtained from the survey, their training needed improvement especially in data reuse, copyright and data citation. Although they are willing to share their data, they think that the biggest barrier to sharing may be ethical violations. In the qualitative part of the study, the curricula of the programs affiliated to the institute were examined and the contents of the courses aiming to develop the skills of planning, conducting and reporting a scientific research were examined by thematic analysis method. When the contents were examined in terms of data management practices, most were found to be not sufficient, and it was suggested that data literacy should be added to the curricula.