Kamu özel ortaklığı uygulamaları ve havacılık sektörüne yönelik bir model önerisi

Abstract

Kamu hizmetlerinin özel sektör eliyle yürütülmesinin sağlanması için geçmiştengünümüze kadar birçok metot kullanılmıştır. Devlet bütçelerinin yetersizlikleri ve özelsektörün bir takım avantajları sonrasında gündeme gelen kamu hizmetlerinin özel sektörtarafından yerine getirilebileceği fikri, ilk olarak özelleştirme adı altında ortaya çıkmıştır.Ancak özelleştirilen hizmetlerin tamamen özel teşebbüslerin himayesine bırakılmasınagetirilen eleştiriler ve hizmetlerin yürütülmesinde karşılaşılan problemlerden dolayı, kamuve özel sektörün birlikte işin içinde olduğu daha efektif ve uygulanabilir bir yöntem olankamu özel sektör ortaklıkları ortaya çıkmıştır.Günümüzde, kamu hizmetinin finansmanında kamunun tek başına bütün riskleriüstlenmesi ve özellikle altyapı yatırımlarının tüm finansmanını sağlaması devletpolitikaları gereği istenilen bir durum değildir. Bunun yayında, özel sektöründe kamuhizmeti alanında aktif olarak yer almak istemesi kamu hizmetlerinin birlikte verilmesininönünü açmıştır.Kamu ve özel sektör ortaklıkları, dünya genelinde özellikle enerji, sağlık, haberleşme veulaştırma sektörlerinde yaygın olarak kullanılmaya başlamış, dünyadaki kamu özel sektörortaklıklarındaki bu gelişmeler Türkiye'ye de paralel olarak yansımış ve birçok sektördekamu özel sektör ortaklıkları kullanılmaya başlamıştır.Kamu özel ortaklıklarının kullanıldığı önemli alanlardan biri olan ulaşım sektörü,küreselleşme ve uluslararası ticaretin gelişmesi ile önemli bir konum kazanmıştır.Ulaştırma sektörüne olan yoğun talep daha fazla altyapı yatırımlarını ve bununla birlikteciddi finansman ihtiyaçlarını beraberinde getirmiştir. Oluşan bu talep ile birlikte insanlarıngün geçtikçe artan güvenlik, konfor ve özellikle hız konusundaki talepleri ulaştırmasektöründeki hava ulaşımını öne çıkarmış ve dünyada ciddi bir talep artışı yaratmıştır.Bu tezin konusunu havacılık sektöründeki, terminal işletmecilik modellerioluşturmaktadır. Kamu tarafından açılan ihaleler sonrasında terminal işletmecilikleri, yapişlet devret veya kirala işlet devret modelleri ile özel sektöre bırakılmaktadır. Çalışmanın10içeriğinde Türkiye'nin en fazla kullanılan beş büyük havalimanlarındaki yap işlet devret vekirala işlet devret modellerinin analizi yapılarak her bir ihalenin mali durumuincelenmiştir. Çalışmada tamamen özel sektöre bırakılan işletmeciliğin yerine, belirlenecekbir oranda kamunun ortak edilmesi önerilmiş, bu sayede kamu tarafının daha fazla kontrolgücünü elinde tutacağı, ayrıca tahmin edilenin üzerinden oluşacak karlardan ve değerlenenşirketlerin getirilerinden kamunun pay almasının sağlanabileceği ifade edilmiştir. Busayede kamunun işletmeciler üzerindeki kontrol gücünün artacağı, ayrıca kırılganlıklardaoluşacak zararların bir kısmına kamunun katılmasının mümkün olabileceği tespitiyapılmıştır.Çalışmanın model önerisi olan kamu ve özel sektörün bir arada yürütecekleriişletmecilik, Analitik Hiyerarşi Prosesi ile test edilmiş, çalışmaya ilişkin detaylara teziniçerisinde yer verilmiştir.

Over the years, various methods have been used to provide public services by theprivate sector. The inadequacy of the budgets of the governments and several advantagesof the private sector created the idea that the public services can also be provided by theprivate sector, which first became known under the name privatization. However, thecontrol of the privatized service solely by the private sector received many criticisms andcreated various problems in its practice, which have resulted in a more effective andfeasible method of public-private sector partnership where the public and private sector arejointly involved.Today, it is not desired for the government to undertake all the risks and provide all thefunding of public services, in particular infrastructure in compliance with the pursuedgovernment policies. Further, the private sector wishes to actively engage in the provisionof public services.At the global level, public-private sector partnerships have been mainly utilized in theenergy, healthcare, communication and transportation sectors. Such global developmentsin public-private sector partnerships have been similarly observed in Turkey, where public-private sector partnerships have been utilized in many sectors.Transportation is an important area in which public-private sector partnerships havebeen extensively used and has assumed a significant role due to the burgeoning ofinternational trade with globalization. The extensive demand for transportation resulted inmore infrastructure investments which required serious funding. The demand of the peoplefor security, comfort, and especially speed is reflected in the transportation sector, wherethe demand for air transportation among different modes of transportation has increased.In this thesis, we discuss models of terminal operations in the aviation sector. Followinginvitations to tender by the public sector, terminal operations are relegated to the privatesector using the build-operate-transfer or lease-operate-transfer models. We present the12financial status of each tender using an analysis of the build-operate-transfer and lease-operate-transfer models in Turkey's five most commonly used airports. In the thesis, wepropose a new model, where instead of handing over the terminal operations entirely to theprivate sector, the public jointly handles terminal operations with the private sector at adetermined ratio, so that the public sector will have more control over the process and abigger share of the profits and the returns of the valued companies can be attained by thepublic sector. Such a model will enable the government to make gains from the revenuesbeyond expected, and bear some of the losses that might occur during vulnerabilities.The public and private sector joint operation model proposed as this thesis has beentested by Analytic Hierarchy Process and the details on the study are provided in the thesisin detail.