Boşanma sonrası birlikte ebeveynlik deneyimleri: Nitel bir çalışma

Abstract

Boşanma, ailelerin hayatlarında birçok değişimi beraberinde getiren stresli bir yaşam deneyimi olabilmektedir. Evlilik ilişkisi yasal olarak son bulsa da boşanma sonrasında müşterek çocuklara sahip çiftler için ebeveynlik ilişkisinin devam ettiği farklı bir ilişki süreci başlamaktadır. Çocuk bakımı sorumluluklarını alan yetişkinlerin ebeveynlik rolleri içerisinde sürdürdükleri ilişki biçimi olarak tanımlanan birlikte ebeveynlik ilişkisi, boşanma sonrasında önemli bir olgu olarak öne çıkmaktadır. Boşanmaların artmaya devam ettiği Türkiye'de ise ulusal alanyazında bu konuda araştırmaların mevcut olmaması önemli bir boşluk oluşturmaktadır. Mevcut araştırmada Türkiye'de eski eşlerin boşanma sonrasında sürdürdükleri birlikte ebeveynlik ilişkilerine dair dinamikler araştırılarak ulusal alanyazında bu boşluğu doldurmak ve ulusal alanyazına katkıda bulunmak amaçlanmaktadır. Araştırmada, nitel araştırma yöntemlerinden fenomenolojik yaklaşım ile eski eşlerin boşanma sonrası birlikte ebeveynlik deneyimleri ve algıları incelenmiştir. Amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt örnekleme tekniği kullanılarak ölçütleri karşılayan resmi olarak boşanmış 0-18 yaş aralığında çocuk sahibi olan 14 çift (28 yetişkin) araştırmaya katılım sağlamıştır. Veri toplama süreci kuramsal açıklamalar, ampirik bulgular ve uzman görüşleri dikkate alınarak oluşturulan Demografik Bilgi Formu ve Yarı Yapılandırılmış Görüşme Formu aracılığıyla gerçekleştirilmiştir. Eski eşler ile yüz yüze veya online görüşmelerin gerçekleştirilmesinin ardından elde edilen sözel veriler içerik analizi yöntemiyle incelenmiştir. İçerik analizi sürecinde ilk olarak katılımcıların söylemlerindeki anlamlı parçalar kodlanmış, daha sonra ortak özelliklere sahip kodlardan temalar oluşturulmuş, kodlar ve temaların düzenlenmesinin ardından verileri yorumlama aşamasına geçilmiştir. Veri analiz sürecinde geçerliği arttırmak için uzman görüşüne başvurulmuş olup güvenirlik için iki hafta arayla tek-kodlayıcı güvenirliği hesaplanmıştır. Analizlerde güvenirlik katsayısı, %96.48 olarak belirlenmiştir. Araştırma bulguları genel olarak değerlendirildiğinde, katılımcıların boşanma sonrası çocuk büyütme süreçlerinde birlikte hareket etmeye ve ortak karar vermeye çalıştıkları fakat bu süreçlerin anne temelli ilerlediği veya sorumluluğun daha çok annede olduğu; babanın gerekli durumlarda destek sunduğu ebeveynlik ilişkilerinin de yaygın olduğu görülmüştür. Katılımcıların çocuklarla ilgili kararlarda ve sorumluluklarda annenin baskın olduğu, babaların da annelerin kararlarını destekleyen ve uygulayan taraf olduğu bir anlaşma biçimi sergiledikleri anlaşılmıştır. Eski eşler arasında çocuk yetiştirme süreçlerinde anlaşmazlıkların ise ebeveynlik stili ve davranışlarındaki farklılıklardan kaynaklandığı belirlenmiştir. Anne ve babaların genellikle birlikte ebeveynlik süreçleri içerisindeki yaşantılarını çocuklarıyla ilişkilerine yansıtmadıkları ve bu sebeple çocukları üzerinde belirgin bir etki görmedikleri anlaşılmıştır. Eski eşlerin, ebeveynlik ilişkileri içerisindeki olumsuzluklara çocuklarının tanıklık etmeleri durumunda çocuklarda duygu durum sorunları, davranış sorunları, aile sistemine ve ebeveyne tepkisellik gibi etkiler gözlemledikleri belirlenmiştir. Son olarak araştırma bulguları uluslararası alanyazın kapsamında tartışılmış olup araştırmacılara ve alanda çalışanlara yönelik öneriler sunulmuştur.

Divorce can be a stressful life experience that brings many changes in families' lives. Although the marital relationship ends legally, a different type of relationship begins for couples who have children after the divorce, where the parenting continues. The coparenting relationship, which is defined as the type of relationship that adults who take childcare responsibilities maintain in their parenting roles, stands out as an important phenomenon following the divorce. The rate of divorces continues to increase in Turkey. The lack of research on this topic in the national literature creates an important gap. In the current study, it is aimed to fill this gap and to contribute to the national literature by investigating the dynamics of co-parenting relationships in Turkey.Post-divorce co-parenting experiences and perceptions of ex-spouses were assessed with the phenomenological approach, one of the qualitative research methods. 14 officially divorced couples (28 adults) with children aged 0-18 who met the criteria participated in the study and these participants were recruited by using criterion sampling technique, one of the purposive sampling methods. The data collection process was carried out through the Demographic Information Form and Semi-Structured Interview Form, which was developed by the author considering theoretical explanations, empirical findings, expert opinions. The verbal data obtained by face-to-face or online interviews were analyzed by content analysis method. In the content analysis, the meaningful parts of the participant responses were coded, then themes were created from codes with common features, and after the codes and themes were organized, the data interpretation phase was carried on. In order to increase the validity of the data analysis process, expert opinion was obtained, and intra-rater reliability was calculated at two-week intervals for reliability. The intra-rater reliability coefficient was determined as 96.48%.When the research findings were evaluated, it was seen that the participants tried to act together and make joint decisions in the post-divorce child-rearing processes, but these processes were generally mother-based or the parenting relationships, where the responsibility was more on the mother, and the father provided support, when necessary, were also common. It was understood that the participants exhibited a form of agreement in which the mother is dominant in the decisions and responsibilities regarding the children, and the fathers are the party that supports and implements the mothers' decisions. It has been determined that the disagreements between ex-spouses in the process of raising children arise from the differences in parenting style and behavior. It has been understood that the parents generally do not reflect their experiences in coparenting processes to their relations with their children, and therefore they do not see a significant effect on the children. It has been reported that affective problems, behavioral problems, negative reactions to the family system and parents can be encountered when the children witness negative situations between the parents. Finally, the research findings were discussed within the scope of the literature, and suggestions for researchers and practitioners were provided.