Türkiye'nin Arap-İsrail savaşları döneminde uyguladığı ortadoğu politikası (1948-1973)

Abstract

Birinci Dünya Savaşı ile birlikte Ortadoğu olarak anılan bölge yüzyıllar boyunca Osmanlı İmparatorluğu idaresinde kalmış geniş bir coğrafyadır. Osmanlı Devleti'nin zayıflamasının ardından, savaşı kaybetmesi bölgede batılı güçlerin hakimiyetini artmıştır. Bu nedenle Türkiye'nin Ortadoğu Politikası, Cumhuriyetin erken dönemlerinde daha çok ABD ve Batı eksenli ilerlemiştir. Ortadoğu ile Türkiye arasında tarihi ve kültürel mirastan kaynaklı oluşan derin kardeşlik bağları, Osmanlı'nın yıkılmasından sonra da devam etmiştir. Nüfusunun tamamına yakın bir kısmı Müslüman olan Türkiye, Ortadoğu ile ilgili olan gelişmelerde hiçbir zaman kayıtsız kalmamıştır. Ortadoğu'da dengeleri değiştiren 3 büyük Arap-İsrail savaşı meydana gelmiş, bu savaşlar Türkiye'nin Ortadoğu politikasını da etki etmiştir.İsrail'in kuruluşu ile 1948 Arap-İsrail Savaşından sonra Ortadoğu'da sürekli hale gelen çatışma ortamı, 1967 Altı Gün Savaşları ile farklı bir hüviyet kazanmıştır. Altı Gün Savaşlarında topraklarını 4 kat daha genişleterek büyük bir zafer elde eden İsrail karşısında, Araplar hezimete uğramıştır. Savaş sonrası kaybettikleri toprakları geri talep eden Araplar, bu hususu her platformda gündeme getirmiş, fakat taleplerine karşılık bulamamıştır. 1973 Arap-İsrail savaşı da bu taleplerin karşılanmaması sonucu çıkmıştır. Türkiye, Arap-İsrail Savaşları döneminde müttefikleri ile hareket etmeye özen gösterirken diğer yandan 1960 sonrası alternatif dış politika arayışları içerisine de girmiştir. Özellikle Kıbrıs Meselesinde ve Küba Buhranı ile Türkiye'de konuşlu olan Jüpiter Füzelerinin kaldırılması olayları, Türkiye'yi alternatif arayışı içerisine sokan temel sebeplerdir. Anahtar Kelimeler: BAC, İslam Zirve Konferansı, Adalet Partisi, Suriye Devrimi, SSCB, Kara Eylül.

The region known as the Middle East after the First World War is a vast geography that remained under the rule of the Ottoman Empire for centuries. After the weakening of the Ottoman Empire, the loss of the war increased the dominance of the Western powers in the region. For this reason, Turkey's Middle East Policy has progressed more in the direction of the USA and the West in the early periods of the Republic. The deep ties of brotherhood between the Middle East and Turkey stemming from historical and cultural heritage continued after the collapse of the Ottoman Empire. Turkey, whose population is almost entirely Muslim, has never been indifferent to developments in the Middle East. Three major Arab-Israeli wars took place in the Middle East that changed the balance, and these wars also affected Turkey's Middle East policy. After the establishment of Israel and the 1948 Arab-Israeli War, the conflict environment that became permanent in the Middle East gained a different identity with the 1967 Six-Day Wars. The Arabs were defeated in the face of Israel, which achieved a great victory by expanding its lands 4 times in the Six-Day Wars. The Arabs, who demanded the lands they lost after the war, brought this issue to the agenda on every platform, but they could not find a response to their demands. The 1973 Arab-Israeli war broke out because of not meeting these demands. While Turkey was careful to act with its allies during the Arab-Israeli Wars, it also sought alternative foreign policy after 1960. Especially in the Cyprus Issue, the Cuban Depression and the removal of the Jupiter Missiles stationed in Turkey are the main reasons that put Turkey in search of alternatives. Keywords: UAR, Islamic Summit Conference, Justice Party, Syrian Revolution, USSR, Black September.