El-kavlü'l-Ceyyid fi şerhi Ebyâti't-Telhîs (s.1-130) inceleme-metin

Abstract

Osmanlı âlimi ve müderrisi Mehmed Zihnî Efendi'nin (öl. 1913) el-Kavlü'l-Ceyyid adlı eseri; Hatîb el-Kazvînî'nin Telhîsü'l-Miftâh'ı ile ona Teftâzânî tarafından yazılan el-Mutavvel ve Muhtasarü'l-Meânî adlı şerhlerde, ayrıca Seyyid Şerîf el-Cürcânî'nin el-Mutavvel Hâşiyesinde geçen şiir şevâhidinin şerhi niteliğinde bir eserdir. Medrese talebeleri için kaleme alınmıştır. Ders kitabı özelliği taşıyan eserin 1-130 sayfalarının çeviri yazısı ve incelemesi çalışmanın esasını teşkil etmektedir. Edebiyatta şevâhid şerhleri olarak zikredilen bu tarz eserler, nahiv ve belagât ilmiyle alakalı olarak yazılan kitapların açıklaması ve yardımcı kitabı olarak tarif edilebilir. Bu eserde Mehmed Zihnî Efendi ele aldığı şiirin bahrini ve yazılış amacını, şairinin hayat hikayesini ve varsa şiirin yazılmasına sebep olan olayı, şiirdeki kelimelerin i'râb yönünü ve anlamını ve yer yer bu kelimelerin eş ve zıt anlamlısı olan karşılıklarını vermiştir. Bunların yanında şiirin istişhad yerini ve toplu olarak anlamını vermiştir. Ele aldığı şiirin şerhini yaparken garip hikayeleri ve şiirin yazıldığı dönemdeki kültür unsurlarını da dile getirerek ders kitabını daha ilgi çekici bir hale getirmeye gayret etmiştir. Ayrıca şairlerin hayatlarına değinerek esere biyografik bir nitelik de kazandırmıştır. Şerh esnasında şiirdeki sözcük ve terkipler hakkındaki ihtilafları da dile getirmiş ve akabinde kendi fikrini beyan etmiştir.Anahtar Kelimeler: Belagât, El-Kavlü'l-Ceyyid, Mehmed Zihnî, Şerh, Şevâhid.

The work of Ottoman scholar and professor Mehmed Zihni Efendi (d. 1913) named al-Kavlü'l-Ceyyid; It is a commentary on the poem that is mentioned in Hatîb el-Kazvînî's Telhîsü'l-Miftâh and in the annotations named al-Mutavvel and Muhtasarü'l-Meânî written to him by Teftâzânî, as well as in Seyyid Şerîf el-Cürcânî's al-Mutavvel Annotation. It was written for madrasah students. The translation and analysis of pages 1-130 of the work, which has the feature of a textbook, constitute the basis of the study. Such works, which are mentioned as shawahid commentaries in literature, can be described as explanations and auxiliary books of the books written about the science of nahw and rhetoric. In this work, Mehmed Zihni Efendi gave the origin of the poem he dealt with and the purpose of its writing, the poet's life story and if any, the event that caused the poem to be written, the i'râb aspect and meaning of the words in the poem, and sometimes the synonyms and antonyms of these words. In addition to these, he gave the istishhad place and collective meaning of the poem. While commenting on the poem he dealt with, he tried to make the textbook more interesting by expressing the strange stories and the cultural elements of the period when the poem was written. He also added a biographical feature to the work by referring to the lives of poets. During the commentary, he also expressed the disagreements about the words and compositions in the poem and then expressed his own opinion.Keywords: Rhetoric, El-Kavlü'l-Ceyyid, Mehmed Zihni Efendi, Explication, Witnesses.