Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Osmanlı Demiryolları'nın gelişimi ve siyasi-sosyal tesirleri

Abstract

Dünya'da demiryollarının ortaya çıkıp Tanzimat Dönemi'nin oluşturduğu yenilikçi siyasi iklimde Osmanlı Devleti'ne girişi ve Cumhuriyet Dönemi'nin ilanına kadar inşa edilen demiryolları bu çalışmada ayrıntılı olarak ele alınmaktadır. Osmanlı Devleti'nin Anadolu ve diğer uzak eyaletlerindeki demiryolları incelenmiş ve aralarında bağlantılar kurularak çalışmada bir bütünlük sağlanmıştır. Demiryolları sadece demiryolu olarak düşünülmeyip, demiryollarının insanlar, şehirler ve ekonomiler üzerindeki siyasi-sosyal ve ekonomik tesirlerine üniteler içerisinde ayrı ayrı yer verilerek farklı bir bakış açısı yakalanmaya çalışılmıştır. 93 Harbi, Balkan Savaşları ve I. Dünya Savaşlarında Osmanlı Demiryolları'na ne olduğu sorusu cevaplanarak, savaş dönemlerinde demiryollarının akıbeti üzerinde de durulmuştur.Çalışmanın içeriği tablolarla desteklenerek kıyaslamalar yapılmış olup eklenen çeşitli demiryolu haritaları ile de çalışmaya görsellikler kazandırılmıştır. Çalışmanın kaynakçası geniş tutularak arşiv belgeleri, salnameler, süreli yayınlar, yerli ve yabancı telif eserlerden faydalanılmıştır. Konuyla ilgili Osmanlı arşiv belgelerinin orijinalleri ekler bölümüne eklenerek bunlardan bir kısmının transkriptleri yapılmıştır.Bu çalışmayla Osmanlı Devleti'nin inşa ettirdiği demiryollarından beklentilerinin çok yüksek olduğu görülmüş ve neden beklenilen hedeflere ulaşılmadığı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Demiryolları inşa etme düşüncesinin doğru olup ancak inşa etme metodu olan `yap-işlet-devret` modelinin nasıl olumsuz siyasi ve ekonomik sonuçlar doğurduğu görülmektedir.Anahtar Kelimeler: Osmanlı Devleti, Tanzimat, Demiryolları, Şehirler, Ulaşım, I. Dünya Savaşı.

In this study, the emergence of railways in the world and their entry into the Ottoman Empire in the innovative political climate created by the Tanzimat Period and the railways built until the proclamation of the Republic Period are discussed in detail. The railways in Anatolia and other distant provinces of the Ottoman Empire were examined and a unity was provided in the study by establishing connections between them. Railways are not only considered as railways, but a different perspective has been tried to be caught by giving separate place within the units to the political, social and economic effects of railways on people, cities and economies. By answering the question of what happened to the Ottoman Railways in the 93 War, the Balkan Wars and the First World War, the fate of the railways during the wars was also emphasized.Comparisons were made by supporting the content of the study with tables, and visualizations were added to the study with various railway maps added. By keeping the bibliography of the study extensive, archival documents, yearbooks, periodicals, domestic and foreign copyrighted works were used. The originals of the Ottoman archive documents related to the subject were added to the appendices and some of them were transcribed.In this study, it was seen that the expectations of the Ottoman state from the railways built were very high and it was tried to reveal why the expected targets were not achieved. It is seen that the idea of building railways is correct, but how the `build-operate-transfer` model, which is the method of construction, has negative political and economic consequences.Keywords: Ottoman State, Tanzimat, Railways, Cities, Transportation, World War I.