Ebu Hanife örnekliğinde İslam hukukunda siyasi muhalefet

Abstract

İnsani ilişkiler ve siyaset alanında vuku bulan muhalefet olgusu insanlık tarihi kadarköklü bir geçmişe sahiptir. Hukuk alanında görüşleri değer bulanlar, bu alana ait görüşlerde ortaya koymuşlardır. Ebu Hanife de bunlardan birisidir. İslam hukukunda siyasimuhalefet alanında sıklıkla adı zikredilen Ebû Hanîfe, hakkında birbiriyle çelişir gibigörünen farklı düşüncelerin ortaya konduğu, sahip olduğu görüşleri türlü taraflar vegruplar arasında haklılıklarının ispatı için kullanılmaya çalışılmış bir kimsedir. Hakkındaortaya atılan bu farklı görüşler ve söylemler arasında bir uzlaşıya gitmek ise gerekli birdurum halini almıştır. Özellikle de onun muhalif tutumlarının değerlendirilmesi sırasındaortaya çıkan ihtilafları mümkün oldukça uzlaştırmak, onun doğru tanınabilmesi içinönemlidir. Bu çalışma içerisinde bu düşünceyle hareket edilmeye çalışılırken, mümkünolduğu kadar ona nispet edilen eserlerden faydalanılacak, ilk kaynaklardan beslenmeyeçalışılacak ve kendisine nispet olunan eserlerde siyasi tutumlarının sebeplerini açıklarşeklinde olan ve kendisine nispet olunan görüş ve söylemler değerlendirmelere tabitutulacaktır.. Ebû Hanîfe'nin, hem ahlaki hem de fıtrî olarak sahip olduğu kişiliği veduruşu, siyasetteki tutumlarına yansımış ve belirleyici rol oynamıştır. Olaylar salt birsiyasi çekişme şeklinde gerçekleşmeyip, iç ve dış etkenlerin olaylara yön vermesişeklinde gerçekleşmiştir. Ebû Hanîfe çevresinde gerçekleşen olaylar fıkhî bir kimliğesahip olduğu gibi, fıkıhtan bağımsız, kişisel etkilerin de şekillendirdiği olaylar olmuştur.Kişisel ve sosyal etkenler, olayları aynı oranda şekillendirmiştir. Ebû Hanîfe etrafındagelişen ve sahip olduğu siyasi görüşünü yansıtan olaylar ne kadar tarafsız ve derinliklitahlil edilebilirse, Ebû Hanîfe'nin siyasete ve siyasi muhalefete olan yaklaşım tarzı da okadar net ortaya çıkarılabilecektir.Anahtar Kelimeler: Ebû Hanîfe, Muhalefet, Zulüm, Hurûc.

The phenomenon of opposition occurring in the field of human relations and politics hasa history as deep-rooted as the history of mankind. Abu Hanifa, whose name is oftenmentioned in the field of political opposition in Islamic law, is a person about whomdifferent opinions that seem to contradict each other have been put forward, and his viewshave been tried to be used to prove their Decency between various parties and groups. Onthe other hand, it has become a necessary situation to reach a compromise between thesedifferent opinions and discourses put forward about him Especially it is important toreconcile the conflicts that arise during the evaluation of his oppositional attitudes asmuch as possible in order for him to be recognized correctly. While trying to act with thisidea in this study, the works related to him will be used as much as possible, the firstsources will be tried to feed, and the opinions and discourses related to him in the formof explaining the reasons for his political attitudes in the works related to him will beevaluated. Abu Hanifa's personality and stance, which he had both morally andphysically, were reflected in his attitudes in politics and played a decisive role. The eventsdid not take place in the form of a mere political struggle, but took place in the form ofinternal and external factors directing events. The events that took place around AbuHanifa had a fiqh identity, as well as events that were independent of fiqh and shaped bypersonal influences. The more impartial and in-depth the events that have developedaround Abu Hanifa and reflect his political views can be analyzed, the clearer AbuHanifa's approach to politics and the political opposition will be revealed.Keywords: Abu Hanifah, Opposition, Persecution, Uprising.