Orta Triyas-Liyas yaşlı Dutdere kireçtaşı'nda (Karamanlı, Burdur) sedimantolojik ve jeokimyasal incelemeler ve blok üretiminietkileyen faktörler

Abstract

Orta Triyas-Liyas Tetis Okyanusu paleocoğrafyasında karbonat platformları çok yaygındır. Bu çalışmada, GB Türkiye'de Karamanlı (Burdur) çevresinde yüzeyleyen allokton konumlu Geç Triyas platform karbonatlarının (Dutdere Kireçtaşı) sedimantolojik ve jeokimyasal özellikleri konu edilmiştir. Söz konusu birimin yüzeylemelerinde çok sayıda doğaltaş ocağı açılmıştır. Arazi çalışmalarının yapıldığı iki ocakta (Çelikkol ve Sirmersan ocakları) kahverengi-yeşil çamurtaşı fasiyesi (fasiyes A), alg yaygılarından oluşan gel-git arası laminalı kireçtaşı fasiyesi (Fasiyes B) ve yer yer megalodontlu, biyotürbasyonlu gelgit altı kireçtaşı fasiyesi (Fasiyes C) tanımlanmıştır. Tanımlanan fasiyes birlikteliklerine göre kalınlıkları birkaç metre arasında değişen 'Lofer' döngüleri ortaya konmuştur. Lofer döngüleri transgresif, regresif ve bazen tıraşlanmış olarak izlenir. Bazı döngülerde siyahlaşmış intraklast/çakıl ara seviyelerine rastlanır. Fasiyes C'nin ince kesitlerinde alg (Cayeuxia sp., Griphoporella sp., Thaumatoporella sp.) ve bentik formamiferler (Auloconus sp., Aulotortus (Involutina) sp., Aulotortus gr.sinuous, Frauducularia sp., Endoteba sp. ve Endotebanella sp.) tayin edilmiştir. Dutdere kireçtaşının bazı örneklerinde, özellikle laminalı kireçtaşlarında %82'ye kadar çıkan dolomitleşme nedeniyle orijinal çökelme dokusu değişik oranlarda tahrip edilmiştir. 0.707748±14 ile 0.707991±28 arasında değişen Sr izotop verileri Triyas periyodu ile uyumludur. Tüm kaya duraylı izotop değerleri, δ 13C için 3.64 - 1.42 (‰V-PDB), δ18O için -1,70–(-0.14)(‰V-PDB)'dir. Kuzeydeki Sirmersan Ocağı'ndan alınan örneklerin δ13C değerleri daha az pozitif (1.42–1.84), buna karşılık δ18O değerleri daha az negatiftir. Diğer taraftan, siyahlaşmış çakıl örneklerinde, organik madde içeriği nedeniyle az negatif değerler (-1,57 ile -0,05 arası) elde edilmiştir. Bu verilere göre kuzeydeki Sirmersan ocağından alınan örneklerin organik maddece daha zengin olduğu söylenebilir. Sonuç olarak, çalışma alanındaki Orta Triyas-Liyas platform karbonatları (Dutdere Kireçtaşı) mikrobiyal faaliyetlerin baskın olduğu deniz seviyesi salınımları etkisinde Lofer döngülerinin geliştiği gelgit altı ve gel-git arası ortamlarda çökelmiştir Ocaklar arası izotop değerlerindeki farklılıklar, karşılaştırma için kullanılabilir potansiyele sahiptir. Dutdere Kireçtaşı'nda açılan doğaltaş ocaklarında blok üretimini etkilen bazı jeolojik sorunlarla karşılaşılmıştır. Bunlar çatlaklar, kırmızı çamurtaşları, sarkıt, dikit ve akmataş oluşumları, dolomitleşmeye bağlı beyazlaşma ve stilolitleşmedir.

Carbonate platforms are widespread in the paleogeography of Middle Triassic-Liassic Tetis Ocean. In this study, sedimentological and geochemical properties of the allochtonous middle Triassic-Liassic platform carbonates (Dutdere Limestone) exposed around Karamanlı (Burdur), SW Turkey have been carried out. Presently, many quarries are being intensely worked in the exposures of this carbonate unit. In two quarries (i.e. Çelikkol and Sirmersan) in which field studies were performed, brown-green mudstone facies (Facies A), intertital laminated limestone facies (Facies B) composed of algal mats and subtidal limestone facies (Facies C) with megalodont and bioturbation have been described. Lofer cycles of which thicknesses are varied in several metres, have been revealed depending on the facies associations. The Lofer cycles are followed as transgressive, regressive and truncated in some cases. In some Lofer cycles, intercalations of the blackened intraclasts/pebbles were observed. In thin sections of Facies C, algae (Cayeuxiasp., Griphoporella sp., Thaumatoporella sp.) and benthic foramifers (Auloconus sp., Aulotortus (Involutina) sp., Aulotortus gr. sinuous, Frauducularia sp., Endoteba sp. and Endotebanella sp.) were described. Original depositional textures were destroyed in various rate up to 82% of some samples of the Dutdere Limestone, particularly in the laminated limestones because of dolomitization. The Sr isotope records, ranging between 0.707748±14 and 0.707991±28, are compatible with Triassic period. The bulk rock isotope values are 3.64 to 1.42 (‰V-PDB) for δ13C and -1,70 to -0.14 (‰V-PDB) for δ 18O. The δ13C values from the Sirmersan quarry at the north are less positive (1.42–1.84), whereas, the δ18O are less negative. On the otherhand, in the black pebble samples, less negative δ18O values (-1,57 ile -0,05 arası) were yielded. Based on the data yielded, it could be said that the samples from the Sirmersan quarry at the north are rich in organic matter. In conclusion, the Middle Triassic-Liassic platform carbonates (Dutdere Kireçtaşı) studied was deposited in intertidal and subtidal environments in which Lofer cycles were developed under the influence of microbial mediation and sea level fluctations. Differences in the stable isotopic values have suitable potential between the quarries for comparion. In the natural stone quarries excavated in the Dutdere Limestone, some geological problems affecting the block production were encountered. These are fractures, red mudstones, stalactites, stalagmites and flowstone formations, whitening due to dolomitization and stylolitization.