Türk dili ve edebiyatı eğitimi çerçevesinde 1928'den günümüze imla olgusu

Abstract

Bir dilin belli kurallara göre yazıya geçirilmesi olarak anlamlandırdığımız imla, insanlığın medeniyetler zincirinde önemli bir temel unsurdur. Her medeniyet ve o medeniyetin kendi dili ile bir sonraki nesle bıraktığı yazılı belgeler; belli kurallar çerçevesinde ortak bir sistematik içinde ne kadar iyi yazıya geçirilmişse sonraki nesiller için o kadar iyi bir kılavuz olmuş ve iyi anlaşılmış, medeniyet merdivenlerinin önemli birer basamağı olmuşlardır. Bu çalışmada, 1 Kasım 1928'de Türkiye Cumhuriyeti'nin Latin kökenli Türk alfabesine geçmesinden sonra yazım konusundaki kuralların ve kuralsızlıkların incelenmesi planlanmıştır. Bu konuda yasal sorumluluğu da olan Türk Dil Kurumu tarafından basılmış Yazım/İmla Kılavuzlarının ana dizinlerinin tamamı taranarak kelimelerin yazılışı ve belirlenen kuralların dizinde uygulanışı değerlendirilmiştir. Türk Dil Kurumunun bugüne kadar 27 baskı yaptığı yazım kılavuzlarından seçilen 11 farklı baskı, önemli yazım değişikliklerinin olduğu baskılar olarak belirlenmiştir. Dil Encümeni tarafından çıkarılan 1928 İmlâ Lügati de Kurumun 1941 İmlâ Kılavuzunda özellikle belirterek bu çalışmaya ikinci baskı adını vermesi sebebiyle Kurumun ilk baskı kılavuzu olarak çalışmaya dâhil edilmiştir. Dizin taramaları tamamlandıktan sonra çalışmanın ikinci aşamasında kılavuzların kurallar bölümleri ile dizinleri arasındaki uyum ve yıllar içinde temel imla düzenleri açısından yazımda görülen değişiklikler değerlendirilmiştir. Veriler değerlendirildiğinde yazım kurallarında sıkça yapılan değişikliklerin dizinlere de yansıdığı görülmüştür. Bu durumun zaman içinde toplumun her kesiminde doğru yazım konusunda duyarsızlık oluşturduğu ancak yıllar içinde sesçil yazımdan geleneksel yazıma doğru bir sistematiğin oturduğu da gözlemlenmiştir.

Spelling, which we understand as writing down of a language according to certain rules, is an important basic element in the chain of civilizations of humanity. The more systematically written documents that a civilization leaves to the next generation in its own language are written within certain rules; the ways in which they are better grasped and understood serve as an important guide for subsequent generations. This study plans to examine the rules and irregularities of spelling after the transition of the Republic of Turkey to the Turkish alphabet of Latin origin on November 1, 1928. All of the main directories of spelling guides printed by the Turkish Language Institution, which also has legal responsibility for this issue, were scanned, and the spelling of words and the application of the established rules in the directory were evaluated. Eleven different editions selected from the spelling guides that the Turkish Language Institution has printed so far have been identified as editions with significant spelling changes. The 1928 Spelling Dictionary, which was issued by the Language Committee (Dil Encümeni), was included in the study as the first edition guide of the Institution, as it was named the second edition by specifying it in the Institution's 1941 Spelling Guide. After completion of index scans in the second phase of the study, the alignment between the guidelines and their indexes and the changes observed in writing in terms of basic spelling patterns over the years were evaluated. When data were analyzed, it was found that the indexes reflected regular changes in the spelling rules. It has also been noted that, over time, this situation has created insensitivity to proper spelling in all parts of society; however, over the years, a systematic approach has been established from phonetic writing to conventional writing.