Okul öncesi beyin baskınlık aracı'nın geliştirilmesi

Abstract

Beyin baskınlığı; metaforik olarak düşünüldüğünde bireylerin beynin hangi alanı veya alanlarını daha çok kullanmayı tercih ettikleri anlamına gelmektedir. Hangi alanın veya alanların tercih edildiği ise o alanda veya alanlarda yer alan düşünme tercihlerinin benimsendiğini göstermektedir. Düşünme tercihleri ise öğrenme tercihlerini, problem çözme ve karar verme stratejilerini etkilemektedir. Bu açıdan düşünüldüğünde, beyin baskınlığının tespit edilmesiyle kişinin nasıl düşündüğünü, öğrendiğini, problem çözdüğünü ve karar aldığının anlaşılmasını sağlamaktadır. Böylece kişiler bu doğrultuda yönlendirilebilmektedir ve baskın olmadığı alanlara yönelik eğitimler alarak bu alanlardaki stratejileri kullanarak gelişmeleri sağlanabilmektedir. Beyin gelişimi açısından en parlak dönemin okul öncesi eğitim olduğu göz önünde bulundurulduğunda, küçük yaşlardan itibaren beyin baskınlığının ve ilişkili olduğu faktörlerin tespit edilmesi oldukça önem arz etmektedir. Literatür incelendiğinde okul öncesi yaş grubundaki çocukların beyin baskınlığının ölçülmesi için geliştirilen bir ölçme aracına rastlanmamıştır. Dolayısıyla bu çalışmanın amaçları yaş grubuna uygun bir ölçme aracının geliştirilmesi ve çocukların beyin baskınlıklarının tespit edilerek çeşitli faktörlerle ilişkilerinin incelenmesidir. Araştırmanın birinci bölümünde 60-78 aylık çocuklar için Öğretmen ve Uygulama Formu'ndan oluşan Okul Öncesi Beyin Baskınlık Aracı geliştirilmiştir. Literatür incelemesinden sonra Öğretmen Formu için 102 madde ve Uygulama Formu için 23 soru geliştirilmiştir. Görünüş ve kapsam geçerliğine bakıldıktan sonra Uygulama Formu'ndan 1 soru formdan çıkarılmıştır ve formlar uzman görüşlerine göre revize edilmiştir. Daha sonra, 60-78 aylık 533 çocuğa ölçme aracı uygulanmıştır. Her iki formun yapı geçerliği için çocuklardan elde edilen verilere açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri uygulanmıştır. Açımlayıcı faktör analizi sonucunda Öğretmen Formu'nun birinci baskın alanında 14, ikinci baskın alanında 16, üçüncü baskın alanında 16 ve dördüncü baskın alanında 21 madde kalırken, Uygulama Formu'nun birinci baskın alanında 5, ikinci baskın alanında 7, üçüncü baskın alanında 7 ve dördüncü baskın alanında 11 soru kalmıştır. Doğrulayıcı faktör analizlerinden sonra çıkarılan bir madde veya soru olmamıştır. İç tutarlık güvenirlikleri için Öğretmen Formu için yapılan Cronbach Alpha sonuçlarına göre formun tamamının ve her baskın alanın güvenirliği (0,80 < r < 1,00) yüksek düzeydedir. Uygulama Formu için yapılan Kuder Richardson sonuçlarına göre formun tamamının güvenirliği ile birinci, ikinci ve üçüncü baskın alanın güvenirliği (0,60 < r < 0,80) normal düzeyde, dördüncü baskın alanın güvenirliği (0,80 < r < 1,00) ise yüksek düzeydedir. Zamana karşı değişmezlik güvenirliği için yapılan test-tekrar test sonuçlarına göre her iki form için de test-tekrar 1 ve 2'de benzer güvenirlik değerleri bulunmuştur. Test-tekrar 1 ve 2 arasındaki tutarlılığa bakıldığında ise, Öğretmen Formu'nun tamamı ile her baskın alanda, Uygulama Formu'nun tamamı ile birinci ve ikinci baskın alanda tutarlılık olduğu görülürken, üçüncü ve dördüncü alanda iki test arasında anlamlı bir ilişki bulunmamıştır. Güvenirlik analizlerinden sonra her formun her baskın alanının kesme noktalarının belirlenmesi amacıyla ay aralığı değişkeni kullanılarak ROC analizi yapılmıştır. Araştırmanın ikinci bölümünde 60-78 aylık çocukların beyin baskınlıkları incelenerek, baskın oldukları alanlar ile baskın oldukları alan sayıları tespit edilmiştir. Daha sonra hem baskın oldukları alanların hem de baskın alan sayılarının cinsiyet, ay aralığı, okul türü, okul öncesi eğitime devam etme süresi, kardeş sayısı, anne eğitim durumu, anne çalışma durumu ve baba eğitim durumu değişkenleri ile ilişkileri incelenmiştir. Baskın alan sayılarına bakıldığında, sırasıyla çocuklar en çok dört alanda ve bir alanda baskındır. Baskın olunan alana bakıldığında ise çocukların en çok birinci alanda baskın oldukları görülmüştür. Baskın alan sayısı için yapılan bağımsız örneklemler için t testi ve tek yönlü ANOVA ile baskın olunan alan için yapılan ki kare testi sonuçlarına göre, ay aralığı, okul öncesi eğitime devam etme süresi, anne çalışma durumu, anne ve baba eğitim durumu ile hem baskın alan sayısının hem de baskın olunan alanın anlamlı ilişkisi saptanmıştır. Okul türünün baskın alan sayısı arasında anlamlı bir ilişki bulunmazken, baskın olunan alan ile arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Cinsiyetin ve kardeş sayısının ise ne baskın alan sayısı ne de baskın olunan alan ile arasında anlamlı bir ilişki bulunmamıştır. Anahtar Kelimeler: Beyin baskınlığı, baskın alan, 60-78 aylık çocuklar, düşünme tercihleri

Brain dominance means that individuals prefer to use which area or areas of brain more when it is metaphorically thought. Preferring an area or areas shows to adopt the thinking styles in the preferred area or areas. Thinking styles affect learning styles, problem solving and decision-making strategies. In this point, determining brain dominance helps to understand how a person thinks, learns, solves problems and makes decisions. Thus, people can be directed in this way and they can be improved with the use of strategies in those areas by receiving training about the nondominant areas. When it is considered that preschool education is the bright area in terms of brain development, it is important to determine the brain dominance and related factors since young ages. When the literature is searched, it was not seen an instrument that is able to measure the brain dominance of the children in early childhood. Therefore, the aims of this research are to develop an appropriate instrument for the age group and to investigate the relationship of various factors with it by determining the brain dominance of children.In the first part of the research, Preschool Brain Dominance Instrument consisting of Teacher and Practice Form for children at 60-78 months was developed. After the examination of literature,102 items for Teacher Form and 23 questions for Practice Form were created. After appearance and context validity were looked at, 1 answer was deleted from Practice Form and forms were reorganized according to expert views. Then, the instrument was applied on 533 children at 60-78 months. The data obtained from children was analyzed with exploratory and confirmatory factor analysis for the construct validity of each form. As a result of the exploratory factor analysis, there are 14 items in the first dominant area, 16 items in the second dominant area, 16 items in the third dominant area, 21 items in the fourth dominant area in Teacher Form and 5 questions in the first dominant area, 7 questions in the second dominant area, 7 questions in the third dominant area, 11 questions in the fourth dominant area in Practice Form. There was no deleted item or question from forms as a result of confirmatory factor analysis. According to the results of Cronbach Alpha for the internal reliability of Teacher Form, the reliabilities of the whole form and each dominant area are at the high level (0,80 < r < 1,00). According to Kuder Richardson for the internal reliability of Practice Form, the reliabilities of the whole form, the first, second and third dominant areas are at normal level (0,60 < r < 0,80), the reliability of fourth area is at high level (0,80 < r < 1,00). According to test-retest results for the unchangeableness reliability over time, the first and second test-retest reliabilities were found for each form. When the consistency between the first and second test-retest reliabilities were controlled, while there was a consistency in the whole of Teacher Form and Practice Form, each dominant area of Teacher Form, the first and second areas of Practice Form, there was no consistency in the third and fourth areas of Practice Form. After the reliability analysis, by the aim of determining cut off points of each dominant area of each form, ROC analysis was used with the month range.In the second part of the research, their dominant area and the number of dominant area were determined by examining the brain dominance of children at 60-78 months. Then the relationships of both dominant areas and the number of dominant area with gender, month range, school type, duration of preschool education, sibling number, mother educational status, mother working status and father working status were investigated. When the number of dominant area was considered, respectively, children were dominant in four areas and one area. When dominant area was considered, it was seen that children were dominant in first dominant area. According to the results of independent samples of t test for the number of dominant area and one way ANOVA for dominant area, the statistically significant relationship of both the number of dominant area and dominant area with month range, duration of preschool education, mother working status, mother and father educational status were determined. While there was no relationship of school type with the number of dominant area, there was a statistically significant relationship between dominant area and school type. Also, there was no relationship between both the number of dominant area and dominant area, and both gender and sibling number. Keywords: Brain dominance, dominant area, children at 60-78 months, thinking preferences