Türkiye`de yetişen bazı ononis L. türlerinin taşıdığı yara iyileştirici ve antienflamatuvar etkili bileşiklerin araştırılması

Abstract

Bu çalışmada, ülkemizde 18 türü yetişmekte olan ve bazı türleri halk arasında tedavi amaçlı kullanılan Ononis cinsine ait 4 tür seçilmiş ve seçilen türlerden biyoaktivite yönlendirmeli fraksiyonlama yöntemi ile kullanılarak etkili bileşiklerin izolasyonu hedeflenmiştir.Bu amaç doğrultusunda, araştırma konusu olarak seçilen, Ononis spinosa L. subsp. leiosperma (Boiss.) Sirj., Ononis variegata L., Ononis viscosa L. subsp. brevifolia (DC) Nym. ve Ononis natrix L. subsp. natrix L. türlerinin kök ve toprak üstü kısımlarından hazırlanan n-hekzan, etil asetat ve metanol ekstrelerinin yara iyileştirici, antienflamatuvar ve antioksidan etki çalışmaları yapıldı. Yara iyileştirici aktivite tayini için çizgisel insizyon ve dairesel eksizyon yara modelleri kullanıldı ve hidroksiprolin tayini yapıldı. Antienflamatuvar aktivite tayini için akut enflamasyon modellerinden Whittle yöntemi, karragenin-nedenli arka ayak ödemi ve TPA-nedenli kulak ödemi modelleri yanında, kronik enflamasyon modellerinden FCA-nedenli artrit modeli kullanıldı. Hazırlanan ekstreler arasında, aktivitesi en yüksek olan O. spinosa subsp. leiosperma köklerinin etil asetat ekstresi, kolon kromatografisi ile fraksiyonlandı ve bu fraksiyonların aktivite tayini sonuçları değerlendirilerek, aktif fraksiyonla izolasyon ve saflaştırma işlemlerine devam edildi. Kolon kromatografisi, ince tabaka kromatografisi ve yüksek performanslı sıvı kromatografisi gibi kromatografik yöntemlerden yararlanılarak, aktivite tayini sonrası saflaştırılmasına karar verilen fraksiyon saflaştırıldı ve etkili bileşikleri elde edildi. İzole edilen beş bileşiğin yapıları, spektroskopik yöntemler yardımıyla, trifolirhizin, ononin, medikarpin-3-O-glukozit, onogenin-7-O-glukozit ve sativanon-7-O-glukozit olarak belirlendi. Bu bileşiklerin yaptıkları hyaluronidaz, kolajenaz ve elastaz enzim inhibisyonuna bakılarak yara iyileştirici aktivitelerinin değerlendirilmesi sonucunda ononin ve sativanon-7-O-glukozitin hyaluronidaz ve elastaz enzimlerini inhibe ettiği tespit edildi. Çalışmada, seçilen 4 Ononis türünün kök ve toprak üstü kısımlarının farklı polaritedeki ekstrelerden hareketle, aktivitesi en yüksek ekstre/fraksiyonlar takip edildi ve ileri saflaştırma ve izolasyon aşamasına geçildi. Aktivite yönlendirmeli olarak yapılan fraksiyonlama sonrasında elde edilen bileşikler arasından iki bileşiğin (ononin ve sativanon-7-O-glukozit) aktivite gösterdiği tespit edildi. Anahtar Sözcükler: Antienflamatuvar aktivite, biyoaktivite yönlendirmeli fraksiyonlama, Fabaceae, Ononis, yara iyileştirici aktivite

In this study, 4 species of the genus Ononis, which is represented by 18 species in Turkey and is used as folk medicine, were selected and it is aimed to isolate bioactive compounds by using bioactivity guided fractionation. For this purpose; extracts were prepared from the roots and aerial parts of the selected species, namely Ononis spinosa L. subsp. leiosperma (Boiss.) Sirj., Ononis variegata L., Ononis viscosa L. subsp. brevifolia (DC) Nym. ve Ononis natrix L. subsp. natrix L. by using n-hexane, ethylacetate and methanol. Wound healing, anti-inflammatory and antioxidant activities of the extracts were investigated. Linear incision and circular excision wound models and hydroxypyroline estimation assay were conducted for the investigation of wound healing activity. Acute inflammation models i.e. Whittle Method, carrageenan-induced hind paw edema and TPA-induced ear edema models as well as a chronic inflammation model i.e. FCA-induced arthritis model were used for the assessment of anti-inflammatory activity. The ethylacetate extract of the roots of O. spinosa subsp. leiosperma was found to possess the best activity among all the extracts. The extract was fractionated by using column chromatography technique and the fractions were obtained. The fraction which would be subjected to further purification and isolation process was selected according to the bioactivity test results of the fractions.Chromatographic techniques such as, column chromatography, thin layer chromatography and high performance liquid chromatography were conducted to purify the fraction and obtain the bioactive compounds. Five compounds were isolated and the chemical structures were investigated by using spectroscopic techniques. These five compounds were found to be trifolirhizin, ononin, medicarpin-3-O-glucoside, onogenin-7-O- glucoside ve sativanone-7-O- glucoside. Wound healing activities of isolated compounds were evaluated according to the inhibition of hyaluronidase, collagenase and elastase enzymes. Ononin and sativanone-7-O- glucoside were found to have inhibitory activity on hyaluronidase and elastase enzymes.Starting with the extracts of roots and aerial parts of 4 different Ononis species, the extract/fractions which were found to possess the best activity were subjected to further purification and isolation processes. Among the compounds isolated through bioactivity guided fractionation technique, two of them (ononin and sativanone-7-O- glycoside) were found to possess activity. Key Words: Anti-inflammatory activity, bioactivity guided fractionation, Fabaceae, Ononis, wound healing activity