Conservation proposals for Göbekli Tepe

Abstract

Arkeolojik alanlar geçmiş uygarlıkların fiziksel kalıntıları olarak belge niteliği taşıdıkları için bu alanların kazı sonrasında korunmaları büyük önem taşımaktadır. İnsanlık tarihindeki en önemli yerleşimlerden biri olan Göbekli Tepe 2018 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne alınmıştır. Göbekli Tepe arkeolojik alanında yer alan kalıntılar, iki tabakada dairesel ve dikdörtgensel bir veya birden fazla duvar sırasıyla çevrili, merkezinde ve çeper duvarlarının içinde tek parça/monolit T-şekilli dikilitaşlar içeren yapılardır. Bu çalışmanın amacı, Göbekli Tepe'de ortaya çıkarılan yapıların yapım tekniğinin, yapısal elemanlarının, yapısal elemanlar arasındaki ilişkilerin incelenmesi ve koruma önerilerigeliştirmek için koruma sorunlarının tanımlanmasıdır. Çalışmanın yöntemi, literatürde verilen bilgilerle birlikte yerinde yapılan incelemeler sonucu toplanan verilerin değerlendirilmesidir. Tabakalar arası benzerlik ve farklılık gösteren özellikleri belirlemek için yapıların bileşenleri ve bu bileşenler arasında ilişkiler tanımlanmıştır. Bu incelemelersonucunda yapının çapı ile merkez dikilitaş yüksekliği arasında bir ilişki olduğu ve bu oranın iki yapıda aynı olduğu, bir yapıda ise yakın olduğu bulunmuştur. Yapıların yapısal elemanlarının korunmuşluk durumu ve koruma şartları incelenerek, risk sınıfları belirlenmiştir. Yapısal elemanlarda gözlemlenen sorunlar, duvarlarda ayrışma, dağılma, malzeme kaybı, dikilitaşlarda eğilme, kırılma, sekilerde kırılma, çatlak, malzeme kaybı, döşemelerde aşınma olarak belirlenmiştir. Duvarlar için daha fazla tahribatı önlemek için stabilizasyon, dikilitaşlar için destek sisteminin projelendirilerek geliştirilmesi, döşeme için oluşabilecek hasar veya problemleri tespit için düzenli izleme yapılması önerilmiştir. Alandatüm yapıların hava koşullarının ağır etkilerinden korunması için kalıcı üst örtü yapısı tasarlanmasının temel yaklaşım olması, korumada en az müdahale ile özgün durumun korunması düşünülmüştür.

The conservation of archaeological sites is of great importance as they provide physical remains of past civilizations. Göbekli Tepe, which is one of the most important archaeological site in human history was included in the World Heritage List in 2018. Remains in Göbekli Tepe archaeological site are enclosures surrounded by circular or rectangular wall rows, and containing monolithic T-shaped pillars in the center and peripheral walls in two layers. The aim of this study is to examine the construction technique and relations between structural elements and to define conservation problems in order to develop conservation proposals. The method of the study is the evaluation of the data collected during the field survey together with the information given in the literature. In order to determine the similarities and differences between the layers, components and alignment characteristics of enclosures were defined, the relations between these components were examined. It was found that there is relationship between the diameter of enclosure and height of central pillar, and this ratio was same in two enclosures and close in another enclosure. The state of conservation and preservation conditions of the structural elements of the enclosures were examined and risk classes were determined. The problems observed in the structural elements were determined as crack, deformation, fracture, material loss, disintegration. It had been suggested to stabilize the walls to prevent further damage, to design and develop the support system for the pillars, and to carry out regular monitoring to detect possible damage or problems for components.