Türkiye'de vergi denetiminin etkinliği kapsamında dolaylı ve dolaysız vergilerin incelenmesi ve öneriler

Abstract

Vergi kavramı devletlerin kamu harcamalarını finanse etmek üzere vatandaşlarından karşılıksız olarak aldıkları kamusal gelir olarak tanımlanmaktadır. Türk Vergi Sistemi'nde vergiler, dolaylı ve dolaysız vergi olmak üzere iki ana başlıkta tasnif edilmektedir. Dolaylı vergilere katma değer vergisi, özel tüketim vergisi, özel iletişim vergisi, gümrük vergisi, damga vergisi ve şans oyunları vergisi örnek olarak verilebilir. Dolaysız vergiler ise gelir vergisi, kurumlar vergisi, veraset ve intikal vergisi, emlak vergisi ve motorlu taşıtlar vergisi olarak sayılabilir. Etkin bir vergi denetimi devletin kamu harcamalarının finansmanı için gerekli gelirin elde edilmesi, kamusal hizmetlerin aksatılmadan sürdürülmesi ve her bir vergi mükellefinin kamu harcamalarının finansmanına adaletli bir biçimde katılımının sağlanması bakımından önem taşımaktadır.Çalışmada özetle; Türkiye'de vergi denetiminde etkinlik kavramı açıklanarak vergi denetiminde etkinliği belirleyen faktörlere yer verilmekte ve etkinliğin sağlanabilmesi için alınabilecek tedbirler açıklanmaktadır. Bu amaç doğrultusunda; Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın faaliyet raporlarından alınan geçmiş yıllara ait istatistiksel veriler üzerinden merkezi yönetim vergi gelirleri içerisinde dolaylı ve dolaysız vergi ağırlıkları ile vergi incelemelerinin vergi türü bazında sonuçları dikkate alınarak vergi denetiminde etkinliği artıracak hususlar vurgulanmaktadır. Sonuç olarak vergi gelirleri içerisinde dolaylı vergilerin ağırlığının vergi denetiminin etkinliğini azalttığı ifade edilerek mükellefler üzerindeki dolaylı vergi yükünün hafifletilmesi ve dolaysız vergilerin ağırlık kazanması gerektiği savunulmuştur. Bu kapsamda vergi incelemelerinin vergi türleri bazındaki durumuna, incelemelerde caydırıcılığa, uzlaşma müessesesinin işlevine, vergi affı ve matrah artırımı gibi uygulamaların sürdürülebilirliğine ve maliye idaresindeki örgütsel yapıya ilişkin konularda bir takım çözüm önerilerine yer verilmiştir.

The concept of tax is defined as the public income that states receive from their citizens to finance public expenditures. In the Turkish Tax System, taxes are classified under two main headings as indirect and direct taxes. Examples of indirect taxes are value added tax, excise duty, special communication tax, customs duty, stamp duty and gambling tax. Direct taxes can be counted as income tax, corporate tax, inheritance and gift tax, property tax and motor vehicle tax. An effective tax audit is important in terms of obtaining the necessary revenue for the financing of the state's public expenditures, maintaining the public services without interruption, and ensuring the fair participation of each taxpayer in the financing of public expenditures.In summary, in the study; By explaining the concept of efficiency in tax auditing in Turkey, the factors that determine efficiency in tax auditing are included and the measures that can be taken to ensure efficiency are explained. In accordance with this purpose; Considering the direct and indirect tax weights within the central government tax revenues, and the results of tax inspections on the basis of tax type, based on the statistical data of the previous years obtained from the activity reports of the Ministry of Treasury and Finance, the issues that will increase the efficiency in tax auditing are emphasized. As a result, it has been argued that the weight of indirect taxes in tax revenues has a reducing effect on the effectiveness of tax auditing, the indirect tax burden on taxpayers should be alleviated and direct taxes should gain weight. In this context, a number of solution proposals are included in the situation of tax inspections on the basis of tax types, deterrence in the examinations, the function of the reconciliation institution, the sustainability of practices such as tax amnesty and tax base increase, and the organizational structure in the fiscal administration.