Siyasalı meşrulaştıran bir kavram olarak kamusal alanın Türkiye'deki durumu (1839-1971)

Abstract

Kamusal alan kavramı, bir ülkenin demokratikleşmesi ve sivilleşmesi için oldukça önemli bir kavram olmasına rağmen, Türkiye'de bu kavramı `devlet alanı` olarak algılayan sorunlu bir anlayışın varlığı bulunmaktadır. Devletin bu durumdan istifade ederek, kamusal alanı izole etmeye ve toplum üzerinde anti demokratik bir hâkimiyet kurmaya çalıştığı görülmektedir. Kavramın, tarihsel süreç içerisinde, dünyada ve Türkiye'de yaşadığı etimolojik savrulmaya neden olan faktörlerin anlaşılır kılınması adına, özel alan ve devlet alanıyla olan ilişkisine açıklık getirilmeye çalışılmıştır. Kavramın, Batı ve Türk-İslam toplumlarında geçirmiş olduğu değişim ve dönüşüm bu bağlamda irdelenmiştir.Türkiye'de, Osmanlı'dan miras kalan modernleşme fikirlerinin, cumhuriyet dönemiyle birlikte radikal bir biçimde hayata geçirilmesi sonrasında, devlet ve toplumsal yapıda meydana gelen büyük değişimlerin yaratmış olduğu sancılarla baş etmek için, kamusal alanın, üniter devlet anlayışına ve `tekçi` resmi görüşe feda edildiği anlaşılmaktadır. 1961 Anayasası sonrası değişen paradigma, devletin, kısa bir süreliğine siyasal ve kamusal alanları, büyük ölçüde toplum lehine terk etmesine neden olmuştur. Böylelikle, Türkiye'de 1960'larda yeşermeye başlayan kamusal alan kavramının ve kamusal bilincin, 1961 Anayasası'nın sahip olduğu özgürlükçü ve siyasal katılımı özendiren diliyle, bir neden-sonuç ilişkisi içinde olduğu ortaya konulmuştur.b

Although the notion of public sphere is a significant concept for democratization and civilianization in a country, there exists a problematic understanding in Turkey which perceives this notion as a `sphere of the state`. It seems that the state by taking advantage of this situation, tries to isolate the public sphere and exert an undemocratic dominance over the society. In order to make more understandable the factors which precipitated the etymological drift of the notion in Turkey and the world in the historical process, its relationship with public sphere and private sphere is tried to be elucidated. The change and transformation of the concept in Western and Turkish-Islamic societies is examined in this context.In Turkey, it is understood that the public sphere was sacrificed to the unitary state understanding and monist official view in order to cope with the travails of the major changes that took place in the state and social structure during the Republican period in the wake of the realization of the modernization ideas that were inherited from the Ottoman era in a radical sense. The paradigm which changed after the 1961 Constitution led the state for a brief period to leave political and public spheres to a great extent in favour of the society. Thus, it is revealed that there existed a cause-and-effect relationship between the flourishing of a public sphere notion and public awareness in Turkey in the 1960s and the libertarian language of the 1961 Constitution which encouraged political participation.